ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ ΠΛΑΤΩΝΑ ΜΕ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ, ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΜΕΝΗ. ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΜΑΓΙΟΥ

 

ΚΑΛΟ ΜΑΙΟ . Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΜΟΥ ΜΗΝΑΣ ΤΩΝ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ, ΑΡΓΙΑ, ΧΡΟΝΟΣ; ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ...ΔΡΑΠΕΤΕΥΟΥΜΕ

ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ ΠΛΑΤΩΝΑ ΜΕ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ, ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΗΜΕΝΗ. ΚΑΠΟΙΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΑΝ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ, ΕΛΕΓΑΝ ΣΚΕΠΤΟΜΑΣΤΕ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΑ.. ΧΑ ΧΑ .

Ο ΜΥΣΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝ ΛΕΕΙ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ Η ΤΗΣ ΑΝΑΜΝΗΣΗΣ, ΟΤΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ, ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΑΠΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΑΠΛΑ ΤΟ ΞΑΝΑΘΥΜΟΜΑΣΤΕ

Η πλατωνική αντίληψη περί χρόνου.

Ο κόσμος των ιδεών. Ο Πλάτωνας στον Πολιτικό του επικαλείται τον μύθο του αρχέγονου παραδείσου, δεχόμενος ίσως βαβυλωνιακές επιδράσεις, ενώ στον Τίμαιο συνδέει τις καταστροφές με την σύμπτωση όλων των πλανητών. Πάντως, οποιαδήποτε καταστροφή, έχει ως σκοπό την κάθαρση του ανθρωπίνου γένους.

Ο Πλάτων επινοεί τον κόσμο των ιδεών προκειμένου να σώσει τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων από την διαρκή γένεση και φθορά, ενώ ταυτόχρονα παραδέχεται την αναγκαιότητα ως τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Αιτία της αναγκαιότητας αποτελεί η ύλη, που για τον Πλάτωνα υπόκειται σε ένα διαρκές «γίγνεσθαι» και δεν μπορεί ποτέ να αποτελέσει το αληθινό «είναι». Αιώνια είναι μονάχα η ιδέα, σε αντιδιαστολή με το αισθητό που δεν είναι όντως όν. Στόχος του όμως δεν είναι να απαξιώσει τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων, αλλά να τον σώσει, σώζοντας ταυτόχρονα τον άνθρωπο και την ιστορία του με την αναγωγή σε κάτι ανώτερο.

Ο Μύθος της Αιώνιας Επιστροφής, μτφρ. Στρ.Ψάλτος, (Αθήνα 1999), σελ.159. 19

Για τον Πλάτωνα λοιπόν αυτό που υπάρχει καθεαυτό είναι οι ιδέες, οι οποίες αποτελούν την ύψιστη ύπαρξη. Οι ιδέες αποτελούν τον νοητό κόσμο και τα αισθητά πράγματα αποτελούν τον ορατό, ο οποίος σε τελική ανάλυση αποτελεί ομοίωμα του πρώτου. Η γνώση δεν είναι τίποτα άλλο παρά η εκ των προτέρων γνώση των ιδεών, που δεν υπόκεινται στη φθορά του χρόνου και ο άνθρωπος τις κατέχει ως ανάμνηση. Αυτό σημαίνει ότι ο Πλάτων πιστεύει στην προΰπαρξη της ψυχής που κατέχει την γνώση των ιδεών, αφού η γνώση αυτή δεν δημιουργείται στη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου, αλλά απλώς αφυπνίζεται.

Με την ένταξη της ψυχής εντός του σώματος, ή αλλιώς με την γέννηση, η γνώση αυτή χάνεται για να επανέρθει αργότερα ακριβώς ως απολεσθείσα μνήμη. Ο Πλάτων πιστεύει σε μία τάξη πραγμάτων εκ των προτέρων προκαθορισμένη.

Επιπλέον ό,τι εντάσσεται στο χωροχρονικό πλαίσιο θεωρεί ότι είναι απλώς εικόνες των ιδεών. Το γίγνεσθαι των αισθητών πραγμάτων υπάρχει στο έργο του λόγου. Η αναγκαιότητα, δηλαδή, επιβάλλει το τέλος των όντων, τον σκοπό της δημιουργίας τους και το λειτουργικό τους ρόλο εντός του κόσμου. Γι’ αυτό θεωρεί τον κόσμο ως προϊόν της αναγκαιότητας, που δεν μπορεί ποτέ να τελειοποιηθεί, καθώς βρίσκεται σε ένα συνεχές γίγνεσθαι

Οι ιδέες εισέρχονται και εξέρχονται στο κόσμο του γίγνεσθαι

Με αυτή τη διαπίστωση ο Πλάτων συνδέει τον χρόνο και το χώρο, συμπλέκοντας το είναι με την ουσία στην διαδικασία πραγμάτωσης μιας ιδέας ως αισθητού πράγματος. Με αυτό τον τρόπο διαχωρίζει σαφώς την αιωνιότητα από τον κόσμο του γίγνεσθαι, τοποθετώντας το αιώνιο έξω από το χρόνο και το χώρο.

Και αυτό γιατί ο Πλάτων θεωρεί πως ο χρόνος γεννήθηκε ταυτόχρονα με τον κόσμο και ότι αποτελεί εικόνα της αιωνιότητας.Γιατί, αν ο χρόνος ήταν αιώνιος, αυτό για τον Πλάτωνα θα σήμαινε ότι και ο κόσμος θα ήταν αιώνιος, αφού η κάθε κίνηση που θα συντελούνταν εντός του θα ήταν και αυτή αιώνια. Με αυτό τον τρόπο, ακόμα και η τάξη του αισθητού κόσμου μεταφέρεται εκτός τόπου και χρόνου και καθορίζεται από κάτι πέραν του όντος, εντελώς εξωκοσμικό και υπερβατικό όλων αυτών που γίνονται αντιληπτά ως κόσμος. Η συμπαντική αρμονία εξασφαλίζεται με μία τάξη που ανάγεται πέρα από το ίδιο το σύμπαν.

(Η τάξη και η νομοτέλεια του φυσικού Ι.DURING, 41ΠΛΑΤΩΝ, Τίμαιος, οῦσαν αἰώνιον εἰκόνα, τοῦτον ὃν δὴ χρόνον ὠνομάκαμεν)

Συνεπώς, καθετί ακόμα και η ίδια η τάξη έχει μία αρχή. Οι ιδέες είναι οι αιτίες της γένεσης και της φθοράς. Τόσο ο νόμος όσο και η τάξη θεωρούνται αποτελέσματα της νόησης του κόσμου και είναι κάτι άλλο από την ανάγκη, η οποία εξυπηρετεί την νόηση .Ο Πλάτωνας, λοιπόν, δημιουργεί έναν άλλο τόπο και χρόνο από τον κόσμο και τον χρόνο των αισθητών.

Κάθε γνώση αποτελεί προηγούμενη θέαση της ψυχής στο μόνο πραγματικό και αληθινό. Οι Ιδέες είναι οι υπέρτατες πραγματικότητες που βρίσκονται σε ένα άλλο έξω από τον το χώρο και τον χρόνο των αισθητών. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι Ιδέες είναι αφενός το πρότυπο και αφετέρου το παράδειγμα που αντιγράφεται από το φαινόμενο.

Οι Ιδέες ως κάτι αμετακίνητο και έξω από την φθορά του γίγνεσθαι, χαρακτηρίζονται από την πλήρη τάξη, την αρμονία και το απόλυτο κάλλος και σχηματίζουν ένα σύστημα με κορυφή το Αγαθό, το οποίο λειτουργεί διττά ως αλήθεια και ως ενότητα.

Η ουσία οδηγείται έξω από την φαινομενική πραγματικότητα και τίποτα δεν μπορεί να υπερβεί αυτή την υπερβατικότητα. Το αισθητό συμμετέχει στο νοητό, αλλά είναι κάτι άλλο από αυτό. Το αισθητό μπορεί να αλλοιωθεί και να φθαρεί και υπάρχει γιατί υπάρχει το πρότυπο σύμπαν των ουσιών.

Έτσι η ιδέα, που αποτελεί μέρος του συστήματος του Αγαθού, ως πρότυπη ουσία, είναι ταυτόχρονα η αιτία και η αρχή του σύμπαντος. Οι νοητικές αρχές, συγκροτούν την πραγματικότητα και δίνουν οντότητα στο σύμπαν, το οποίο έχει ψυχή και κίνηση χωροχρονική.

Ο αισθητός κόσμος είναι ακριβώς αισθητός, όχι μόνο γιατί είναι αντιληπτός με τις αισθήσεις, γεγονός που εσωκλείει μέσα του ως ένα βαθμό την έννοια της απατηλής, ψευδούς και κίβδηλης αντίληψης, αλλά και γιατί είναι κόσμος «συμβάντων», δηλαδή κόσμος που «γίνεται»

Η ιδέα του «δημιουργού» που κατασκευάζει τον κόσμο, οδηγεί στην αντίληψη περί ύπαρξης ενός ανώτερου Όντος με την δύναμη να προσδιορίζει το γίγνεσθαι ή αλλιώς οδηγεί στην αντίληψη περί ύπαρξης ενός Θεού. Παρόλα αυτά, ο Θεός αυτός του Πλάτωνα εργάζεται με βάση ένα πρότυπο, το οποίο είναι αιώνιο και βάση που οποίου κατασκευάζει τον κόσμο των αισθητών. Τα αισθητά αντίγραφα υπόκεινται σε συνεχή μεταβολή και

γίγνεσθαι οφείλονται σε κάτι ανώτερο.

Συνεπώς, καθετί ακόμα και η ίδια η τάξη έχει μία αρχή. Οι ιδέες είναι οι αιτίες της γένεσης και της φθοράς. Τόσο ο νόμος όσο και η τάξη θεωρούνται αποτελέσματα της νόησης του κόσμου και είναι κάτι άλλο από την ανάγκη, η οποία εξυπηρετεί την νόηση.

Ο Πλάτωνας, λοιπόν, δημιουργεί έναν άλλο τόπο και χρόνο από τον κόσμο και τον χρόνο των αισθητών. Κάθε γνώση αποτελεί προηγούμενη θέαση της ψυχής στο μόνο πραγματικό και αληθινό. Οι Ιδέες είναι οι υπέρτατες πραγματικότητες που βρίσκονται σε ένα άλλο έξω από τον το χώρο και τον χρόνο των αισθητών. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι Ιδέες είναι αφενός το πρότυπο και αφετέρου το παράδειγμα που αντιγράφεται από το φαινόμενο .

Οι Ιδέες ως κάτι αμετακίνητο και έξω από την φθορά του γίγνεσθαι, χαρακτηρίζονται από την πλήρη τάξη, την αρμονία και το απόλυτο κάλλος και σχηματίζουν ένα σύστημα με κορυφή το Αγαθό, το οποίο λειτουργεί διττά ως αλήθεια και ως ενότητα. Η ουσία οδηγείται έξω από την φαινομενική πραγματικότητα και τίποτα δεν μπορεί να υπερβεί αυτή την υπερβατικότητα.

Το αισθητό συμμετέχει στο νοητό, αλλά είναι κάτι άλλο από αυτό. Το αισθητό μπορεί να αλλοιωθεί και να φθαρεί και υπάρχει γιατί υπάρχει το πρότυπο σύμπαν των ουσιών. Έτσι η ιδέα, που αποτελεί μέρος του συστήματος του Αγαθού, ως πρότυπη ουσία, είναι ταυτόχρονα η αιτία και η αρχή του σύμπαντος. Οι νοητικές αρχές, συγκροτούν την πραγματικότητα και δίνουν οντότητα στο σύμπαν, το οποίο έχει ψυχή και κίνηση χωροχρονική. Ο αισθητός κόσμος είναι ακριβώς αισθητός, όχι μόνο γιατί είναι αντιληπτός με τις αισθήσεις, γεγονός που εσωκλείει μέσα του ως ένα βαθμό την έννοια της απατηλής, ψευδούς και κίβδηλης αντίληψης, αλλά και γιατί είναι κόσμος «συμβάντων», δηλαδή κόσμος που «γίνεται» Η ιδέα του «δημιουργού» που κατασκευάζει τον κόσμο, οδηγεί στην αντίληψη περί ύπαρξης ενός ανώτερου Όντος με την δύναμη να προσδιορίζει το γίγνεσθαι ή αλλιώς οδηγεί στην αντίληψη περί ύπαρξης ενός Θεού. Παρόλα αυτά, ο Θεός αυτός του Πλάτωνα εργάζεται με βάση ένα πρότυπο, το οποίο είναι αιώνιο και βάση που οποίου κατασκευάζει τον κόσμο των αισθητών. Τα αισθητά αντίγραφα υπόκεινται σε συνεχή μεταβολή και απαρτίζουν ένα τακτικό σύστημα με νόηση. Η νόηση είναι το μέσο αναγωγής στα νοητά και βρίσκεται στη ψυχή. Άλλωστε, και ο θεός-δημιουργός του Πλάτωνα είναι και ο ίδιος ψυχή και όπως όλα υπόκειται και αυτός στην Ανάγκη. Ο κόσμος του Πλάτωνα είναι γεννητός με δομή, αρχή και τάξη και ο χρόνος θεωρείται ταυτόχρονο κατασκεύασμα με τον κόσμο

. Εντούτοις, η έννοια της αταξίας συνυπάρχει μαζί με όλα τα άλλα χαρακτηριστικά της φύσης.

Ο Πλάτων διακρίνει οντολογικά τον κόσμο των ιδεών από τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων .

Οι ιδέες αμετάβλητες και ακίνητες δεν δρουν στο υλικό σύμπαν, αλλά απλώς αποτελούν υποστάσεις των όντων, τέλειες και προστατευμένες εντός μιας αδιατάρακτης αρμονίας. Αν και υπάρχουν έξω από τον κόσμο των αισθητών, ωστόσο έχουν έναν κανονιστικό ρόλο, καθώς αποτελούν την ουσία των όντων. Η οντολογία λοιπόν του Πλάτωνα τοποθετείται στις απρόσωπες ουσίες.

Τα αισθητά έχουν μία αιτιώδη σχέση με τα νοητά. Η διάκριση ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι είναι η βαθιά γνώση στην οποία καλείται ο άνθρωπος, καθώς το είναι ταυτίζεται με την αλήθεια. Τα πράγματα του αισθητού κόσμου και οι σχέσεις τους εξαρτώνται αιτιοκρατικά από τις αντίστοιχες νοητές πραγματικότητες

. Η ψυχή, που προήλθε από τον κόσμο των ιδεών, συνδέει τον νοητό και τον αισθητό κόσμο. Ως αθάνατη και αιώνια τείνει προς τον κόσμο από τον οποίο προήλθε. Κατέχει το όντως είναι και φέρει αυτό ως ανάμνηση κατά τη διάρκεια που βιώνει το φαίνεσθαι. Ο λόγος απώλειας της αληθινής γνώσης είναι ακριβώς η είσοδος της ψυχής στο σώμα . Η ψυχή θεωρείται κάτι αθάνατο με χαρακτηριστικό της την αέναη κίνηση . Δεδομένης της θεωρίας του Πλάτωνα περί ύπαρξης του πρότυπου κόσμου των ιδεών, η κίνηση, ως πηγή ζωής και συνεχής κίνηση του χρόνου, αντανακλά το οντολογικό της περιεχόμενο στην αιωνιότητα του χρόνου και στην αθανασία της ψυχής. Η γνώση έρχεται ως ανάμνηση στην αθάνατη ψυχή που εισέρχεται στο σώμα, φέροντας την προγενέστερη θέαση των ιδεών. Η κίνηση της ψυχής συμβαίνει ακριβώς εξαιτίας της αθανασίας της. Η μνήμη της ψυχής είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του τόπου και χρόνου διαμονής της και του τόπου καταγωγής της. Επομένως, η ψυχή είναι μέρος της αιωνιότητας. Παρόλα αυτά, έχει την δυνατότητα να εισέρχεται στο κόσμο των αισθητών. Αυτό σημαίνει ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι και αυτός έμψυχος και η κοσμική κίνηση σε συνδυασμό με τους φυσικούς νόμους το αποδεικνύουν. Αυτό είναι ίσως το πιο κομβικό σημείο συνάντησης του νοητού άχρονου κόσμου των ιδεών με τον αισθητό εν χρόνω και τόπω κόσμο των πραγμάτων.

Χώρος και χρόνος έχουν νόημα μόνο για τον αισθητό κόσμο

Ο αισθητός όμως κόσμος ως διαρκές γίγνεσθαι δέχεται διαρκώς την συνεχή είσοδο του είναι και βιώνει την τάση προς το αγαθό, το ωραίο και το αληθινό . Στην «αλληγορία του σπηλαίου» ο Πλάτων περιγράφει παραστατικότατα τον κόσμο των Ιδεών και τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων. Συνεκτική δύναμη του σύμπαντος σύμφωνα με τη θεωρία του αποτελεί η Ιδέα του Αγαθού, της οποίας αντίστοιχη εικόνα στον κόσμο των ανθρώπων είναι η δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη συνδέεται άμεσα με την αρετή, γιατί οδηγεί στην ευδαιμονία. Η Ιδέα του Αγαθού που βρίσκεται στον νοητό κόσμο, είναι ό,τι ο Ήλιος για τον αισθητό κόσμο.

Όπως λειτουργεί το φως, προκειμένου να δούμε τα ορώμενα, έτσι και η αλήθεια που πηγάζει από το Αγαθό φωτίζει το νου, ώστε να κατανοήσουμε τα νοούμενα. Το Αγαθό μάλιστα δεν είναι ουσία, αλλά επέκεινα της ουσίας και έσχατος λόγος της υπόστασης, γι’ αυτό και βρίσκεται έξω από την ύπαρξη.

Όλα τα ορατά όντα είναι σκαιές εικόνες, και ανάγονται σε κάποια ιδέα του νοητού κόσμου. Το Αγαθό είναι η αιτία του Είναι . Ως ιδέα έχει υπόσταση και υπάρχει έξω από τον χρόνο και τον χώρο

Η διαρχία του Πλάτωνα δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί ως πάλη μεταξύ φωτός και σκότους. Αντίθετα αναπτύσσοντας την θεωρία του, ο Πλάτων προσδίδει στο σύμπαν και στον κόσμο των αισθητών την ομορφιά ως αντανάκλαση των Ιδεών. Κατά το ίδιο σκεπτικό, η τάξη έρχεται ως καλαισθησία και δύναμη κάλλους από τον νοητό κόσμο . Έτσι, ο κόσμος για τον Πλάτωνα είναι κόσμος «συμβαινόντων» και «συμβάντων» και οτιδήποτε γίνεται έχει ένα αιτιοκρατικό χαρακτήρα.

Αυτό προϋποθέτει ένα δημιουργό, ο οποίος εργάστηκε με βάση ένα πρότυπο ή μία ιδέα. Η ιδέα σε αντιδιαστολή με τον κόσμο είναι αιώνια και άφθαρτη. Ο κόσμος από την άλλη εξελίσσεται διαρκώς και κινείται στο χρόνο.

Τόσο ο χρόνος, όσο και ο κόσμος δεν είναι αιώνιος, αλλά κάτι που έγινε και βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη χωρίς να έχει αρχή και τέλος. Και ακριβώς, επειδή διαρκώς γίνεται, γι’ αυτό έχει ιστορία .

Ο χρόνος λοιπόν είναι κάτι απολύτως αισθητό σε σχέση με την εικόνα του, την αιωνιότητα. Γι’ αυτό ο χρόνος μπορεί να διακριθεί σε αυτό που συνέβη, σε αυτό που συμβαίνει και σε αυτό που θα συμβεί, ενώ αντίστοιχα η αιωνιότητα είναι το διαρκές είναι. Ο χρόνος, δηλαδή, μετριέται και προσδιορίζεται με βάση τον κόσμο, του οποίου η δημιουργία σηματοδοτεί την δημιουργία και του χρόνου. Η μέτρηση αυτή γίνεται με την κίνηση του Ήλιου, της σελήνης και των πλανητών. Επομένως, η κίνηση στο χώρο δηλώνει ταυτόχρονα και την κίνηση στο χρόνο. Δημιουργείται έτσι το μέγεθος του χωροχρόνου, καθώς η κίνηση εντός των τριών διαστάσεων μετατρέπεται σε σημεία όπου επιδρά ο χρόνος και τα οποία μπορούν να αριθμηθούν και εξελίσσουν την ιστορία του κόσμου. Ο χρόνος, ως χαρακτηριστική μορφή του αισθητού, επιτελεί μία ομοιόμορφη ροή, η οποία αποτελεί εικόνα της αιωνιότητας ή αλλιώς ομοίωμα της αιωνιότητας που βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση 61. Μπορεί, λοιπόν, ως χρόνος να οριστεί η κινητή εικόνα της αιωνιότητας62 . Προκειμένου να υπάρχει χρόνος, είναι απαραίτητος ο αισθητός κόσμος και η κίνηση που τον χαρακτηρίζει. Στον Τίμαιο εξηγεί ότι τα μέρη είναι η μέρα και η νύχτα και τα είδη το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Τόσο τα είδη όσο και τα μέρη θεωρεί ο Πλάτων ότι δεν υπήρχαν πριν τη δημιουργία του κόσμου. Επομένως, ο χρόνος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον υλικό κόσμο. Ο χρόνος, όμως, έχει μία εικόνα, την αιωνιότητα, η οποία κινείται ρυθμικά και που την μιμείται ο χρόνος Προκύπτει, λοιπόν, η ακίνητη και αιώνια εικόνα της αιωνιότητας και η κινητή της εικόνα ο χρόνος, ο οποίος εισέρχεται εντός του υλικού κόσμου και μετέχει στις διαδικασίες του. Ο χρόνος, όμως, κινείται κυκλικά, ακριβώς όπως ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες. Αυτά καθορίζουν τους κύκλους του χρόνου ή, με άλλα λόγια, τα μερόνυχτα και τα έτη, καθώς έχουν ψυχή που τους έχει ανατεθεί ένα συγκεκριμένο έργο. Τα μεγέθη με τα οποία μετράται ο χρόνος, ανάλογα με την κίνηση του ουρανού, του Ήλιου και της Σελήνης είναι η μέρα, ο μήνας και το έτος αντίστοιχα. Επομένως, ο χρόνος είναι ένα εγγενές στοιχείο του κόσμου. Και όπως το αισθητό αποτελεί εικόνα της ιδέας, έτσι και ο χρόνος αποτελεί ιδέα της αιωνιότητας, γιατί και αυτή είναι ακόμα μία πραγματικότητα στο αέναο σύστημα των ιδεών. Τα όργανα του χρόνου είναι οι πλανήτες και η τέλεια κίνηση που πραγματοποιούν. Η κίνηση αυτή μετρά τέλεια και οργανωμένα τον χρόνο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα ο κύκλος της αναγέννησης. Άλλωστε, η γένεση του χρόνου, που αποτελεί μετρήσιμο μέγεθος εξαιτίας της κίνησης των πλανητών, οφείλεται στο λόγο και στην διάνοια του Θεού-Δημιουργού, ο οποίος δημιουργεί με βάση τον πρότυπο κόσμο των Ιδεών Αν, λοιπόν, εννοηθεί ο χρόνος ως εικόνα της ιδέας της αιωνιότητας και τρόπος μέτρησης της κίνησης, η οποία χαρακτηρίζει το σύμπαν και την κυκλική ροή των πάντων, τότε θα μπορούσε η αιωνιότητα να θεωρηθεί ως η αρχή του σύμπαντος65 . Ο κόσμος του Πλάτωνα είναι αιώνιος, οπότε χώρος και χρόνος δεν έχουν ισχύ για την ύπαρξη, γιατί και τα δύο αυτά μεγέθη ορίζουν το γίγνεσθαι . Η γένεση και η φθορά σχετίζονται άμεσα με το χρόνο γιατί τον προϋποθέτουν, αφού πρόκειται για διαδικασίες εν χρόνω. Με το γίγνεσθαι, λοιπόν, αρχίζει και ο χρόνος. Το γίγνεσθαι, που βρίσκεται συνεχώς απέναντι από τον αιώνιο κόσμο των ιδεών, έχει υπόσταση και πραγματώνεται ακριβώς επειδή έχει σχέση με τον χώρο και τον χρόνο .

Η αριστοτελική προοπτική του χρόνου.

Εντελέχεια, ο χρόνος ως κίνηση από το εν δυνάμει στο εν ενεργεία Ο Αριστοτέλης είναι ο πρώτος φιλόσοφος της αρχαιότητας που ασχολήθηκε με συστηματικό τρόπο με το πρόβλημα του χρόνου. Στην αριστοτελική διερεύνηση του ζητήματος ιδιαίτερη βαρύτητα τίθεται στο πρόβλημα αν ο χρόνος είναι κάτι υπαρκτό ή όχι, αφού το παρελθόν υπήρξε και δεν υπάρχει πια, ενώ το μέλλον θα υπάρξει και το παρόν διαρκεί πολύ λίγο. Έτσι, εύλογα αναρωτιέται τι ακριβώς είναι το παρόν, το οποίο διαρκεί τόσο λίγο. Συνδέοντας τον χρόνο με την κίνηση, δεν εννοεί αυτήν των πλανητών και των ουράνιων σωμάτων. Για τον Αριστοτέλη κίνηση είναι η μεταβολή της ποιότητας, η μεταβολή της ουσίας και, συνεπώς, η μετατόπιση των πραγμάτων από την δυνατότητα του να γίνουν κάτι στην ενέργεια. Από την άλλη η κίνηση έχει διαφόρους ρυθμούς. Εξαιτίας των διαφορετικών ταχυτήτων ο χρόνος δεν ταυτίζεται με την κίνηση, αλλά απλώς αποτελεί μέρος αυτής. Ο χρόνος όμως είναι ένα συνεχές που μπορεί να διαιρεθεί σε πολλά επιμέρους τμήματα, αλλά επιπλέον είναι και άπειρος. Με αυτή την έννοια ο χρόνος συνδέεται με το χώρο, καθώς οι χρονικές βαθμίδες παρελθόντος και μέλλοντος είναι επί της ουσίας δύο χωρικά σημεία, στα οποία εμφανίζεται ο χρόνος. Ό,τι αποτελεί μία δεδομένη χρονική στιγμή το νυν, αυτό το σημείο σε λίγο γίνεται πρότερον, έτσι ώστε ένα ύστερον να γίνει αυτό με τη σειρά του το νυν. Επομένως, το νυν είναι κάθε στιγμή διαδοχικά ένα πρότερον και ένα ύστερον. Αυτή η αίσθηση διαδοχής των τοπικών αυτών σημείων 26 παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος είναι ο χρόνος. Ακριβώς αυτή η κίνηση, με άλλα λόγια, πάνω σε σημεία που φέρνουν κάτι από το παρελθόν στο παρόν και από το μέλλον στο παρόν είναι χρόνος. Επειδή, όμως, συνδέεται η κίνηση του χώρου με την κίνηση του χρόνου και γίνεται αντιληπτή ως αίσθηση της ψυχής, προϋποτίθεται η ψυχή για να υπάρχει ο χρόνος, ώστε ο χρόνος να μπορεί να μετρηθεί και να αριθμηθεί. Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει κίνηση, αλλά δεν υπάρχει αρίθμηση. Κατ’ αυτήν την οπτική ο χρόνος είναι ενδογενής και θεμελιακός για το σύμπαν. Ο Αριστοτέλης, λοιπόν, υποστήριζε ότι μέσα στο χρόνο συντελείται ένα διαρκές γίγνεσθαι, όπου η γένεση και η φθορά διαδέχονται η μία την άλλη συνεχώς και ο χρόνος κατά αυτόν τον τρόπο έχει δομικό χαρακτήρα για τον κόσμο. Πρόκειται με άλλα λόγια για μία διαρκή κίνηση, όπου η ίδια η φύση ταυτίζεται με την κίνηση και όπου η κίνηση με τη σειρά της ταυτίζεται με την μεταβολή και το γίγνεσθαι. Το γίγνεσθαι ως έννοια συνδέεται με την ύλη και συγκεκριμένα με την ονομαζόμενη από τον Αριστοτέλη πρώτη ύλη. Αυτή η πρώτη ύλη για τον Αριστοτέλη δεν περιορίζεται στο χώρο της εμπειρίας, αλλά αποτελεί το έσχατο υποκείμενον κάθε πράγματος. Η πρώτη ύλη δεν γεννιέται, δεν φθείρεται, δεν χάνεται, δεν αλλοιώνεται. Είναι η ουσία, που όμως ταυτόχρονα, ενώ είναι άλλη, δεν αποτελεί ξεχωριστή ύπαρξη. Ωστόσο, δεν μπορεί να γίνει αισθητά αντιληπτή, καθώς είναι άμορφη και απροσδιόριστη. Η ύλη είναι η εν δυνάμει κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε πράγμα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποκτήσει μορφή. Σε αυτό το στάδιο η ύλη, και δη η πρώτη ύλη μπορεί να ταυτιστεί με την δύναμιν και την εν δυνάμει πραγματικότητα. Συμπερασματικά, αποτελεί την οντολογική βάση κάθε όντος, καθώς η ύλη ως εν δυνάμει όν είναι οι δυνατότητες που μπορούν να πραγματοποιηθούν. Η μετάβαση της ύλης από την κατάσταση του εν δυνάμει στην κατάσταση του εν ενεργεία είναι μία κίνηση, όπου έχουμε γένεση και φθορά και ποιοτική μεταβολή μέσα στη φύση. Η πρώτη ύλη γίνεται με αυτόν τον τρόπο η δύναμη που κινεί το γίγνεσθαι της φύσης. Η κίνηση αυτή συνδέεται με τον χρόνο καθώς για τον Αριστοτέλη χωρίς κίνηση από το εν δυνάμει στο εν ενεργεία και χωρίς ποιοτική μεταβολή δεν υφίσταται χρόνος. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι για τον Αριστοτέλη ο χρόνος είναι η αρίθμηση της κίνησης σύμφωνα με το πριν και το μετά, δηλαδή ο χρόνος είναι αριθμός κινήσεως από το πρωτύτερα στο υστερότερα.

Χρόνος και κίνηση συνδέονται εσωτερικά σε μία χρονική ευθεία από το παρελθόν στο μέλλον, η οποία περνά από το παρόν, το οποίο με τη σειρά του έχει θεμελιώδη σημασία καθώς αυτό συγκρατεί τον χρόνο που πέρασε και που θα έρθει Σε αυτή τη διαρκή κίνηση από την εν δυνάμει στην εν ενεργεία κατάσταση, η ύλη εσωκλείει την δυνατότητα της κίνησης, η οποία κίνηση συνδέεται άμεσα με το χρόνο, ο οποίος κινείται συνεχώς από το παρελθόν προς το μέλλον, περνώντας από το παρόν και κατά αυτόν τον τρόπο συνδέεται άρρηκτα με το γίγνεσθαι της φύσης. Επιπλέον, το μέλλον έχει ένα χαρακτήρα ελευθερίας, καθώς η ύλη εμφανίζει έναν δυναμικό χαρακτήρα, αφού ο χρόνος γίνεται το άνοιγμα προς ένα κόσμο άπειρων δυνατοτήτων, καθώς δεν υπάρχει χρόνος χωρίς γίγνεσθαι και το αντίστροφο, δεν υπάρχει γίγνεσθαι χωρίς χρόνο. Συνάμα, και οι δύο έννοιες τόσο του χρόνου όσο και του γίγνεσθαι ανοίγονται στις άπειρες δυνατότητες. Η βασική αρχή του Αριστοτέλη ήταν ότι η γνώση πρέπει να συμμορφώνεται προς τα πράγματα και ότι η αλήθεια έχει τεράστια δύναμη. Θεωρούσε πως η γνώση ταυτίζεται με το είναι, οπότε αν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την ουσία των πραγμάτων, μπορούμε να ερμηνεύσουμε κάθε έννοια με βάση την αλήθεια.

Γι’ αυτόν κάθε προβληματισμός τίθεται σε νέα βάση και προσπαθεί συνεχώς να διατυπώσει ικανοποιητικούς ορισμούς. Βασικές έννοιες της κοσμοθεωρίας του αποτελούν τα ζεύγη ύλη-είδος και δύναμις-ενέργεια Επίσης, έδινε μεγάλη σημασία στο τέλος κάθε πράγματος, δηλαδή στον σκοπό για τον οποίο από κάθε ύλη γεννιέται κάτι. Άκρως τελεολογικός, δεν αποδίδει τίποτα στο τυχαίο, αλλά συνδέει οποιαδήποτε ύπαρξη με ένα σκοπό.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η φύση είναι η υπερβατική αρχή των πάντων, αλλά ένας συλλογικός όρος που περιλαμβάνει τις φύσεις όλων των όντων , που συνυπάρχουν στο βαθμό που πραγματώνεται η αρμονία του σύμπαντος. Τίποτα δεν γίνεται τυχαία και αυτό που αποκαλείται τύχη είναι απλώς μία σύνδεση των γεγονότων, που γίνονται, προκειμένου ο κόσμος να προοδεύσει και να ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Φυσικά, 219b.1-2: τοῦτο γάρ ἐστιν ὁ χρόνος, ἀριθμὸς κινήσεως κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Φυσικά, συνέχει γὰρ τὸν χρόνον τὸν παρεληλυθότα καὶ ἐσόμενον.

Σε μία αντιστοιχία με τον άνθρωπο η ύλη ισοδυναμεί με την ψυχή και το είδος με το σώμα. Όπως η ύλη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να πάρει οτιδήποτε μορφή, έτσι και η ψυχή είναι απαραίτητη για να υπάρξει ζωή. Ο Αριστοτέλης διαχωρίζει τον «νου» από την ψυχή.

Η δύναμις ως έννοια σημαίνει ταυτόχρονα τη δυνατότητα, αλλά και τη δύναμη. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Περί ζώων πορείας, τὴν φύσιν μηθὲν ποιεῖν μάτην, ἀλλά πάντα πρὸς τὸ ἂριστον ἀποβλέπουσαν.

Όπως προαναφέρθηκε, ο χρόνος για τον Αριστοτέλη ερμηνεύεται ως κίνηση που μπορεί να αριθμηθεί σε σχέση με το πριν και το μετά. Η κίνηση, όμως, μοιραία συνδέεται με τον χώρο και τον τόπο ενός πράγματος. Αυτό σημαίνει πως η κίνηση αντιπροσωπεύει τόσο την ποιοτική όσο και την ποσοτική μεταβολή και ως φαινόμενο είναι κάτι συνεχές. Η φύση της κίνησης θεωρείται εξωκοσμική με συνέπειες εντός του κόσμου, ο οποίος είναι αγέννητος και αιώνιος και υπόκειται στη συνεχή γένεση και φθορά.

Στον αιώνιο αυτό κύκλο υπάρχουν τα φθαρτά πράγματα, τα οποία υπόκεινται σε συνεχή μεταβολή και μεταμόρφωση. Η αιωνιότητα ταυτίζεται με τον αιώνιο κύκλο της αλληλοδιαδοχής της γένεσης και της φθοράς, όπου ακολουθείται μία συγκεκριμένη διαδικασία, η οποία μεταξύ της γενέσεως και της φθοράς περιλαμβάνει τα στάδια της αύξησης, της τελείωσης και της παρακμής. Κεντρικό σημείο στην κοσμοθεωρία του Αριστοτέλη αποτελούν οι τέσσερις αιτίες, ύλη, μορφή, ποιητικό αίτιο και σκοπός.

Καθαρά τελεολογικός ο συλλογισμός του περιστρέφεται γύρω από την έννοια της εντελέχειας, που δηλώνει την επίτευξη του σκοπού ή διαφορετικά την στιγμή της τελείωσης. Συγκεκριμένα, αντιμετωπίζοντας την ουσία ενός πράγματος ως το αποτέλεσμα μίας σύνθετης διαδικασίας, κατά την οποία κάτι εισέρχεται από την σφαίρα της δυνατότητας στη σφαίρα της πραγματικότητας, ο Αριστοτέλης καθορίζει ως πρωταρχική αιτία αυτής της διαδικασίας την ύλη, που δύναται να πάρει κάποια μορφή, καθώς είναι εν δυνάμει όν.

Επιπλέον, η ύλη είναι αυτό που μένει αν αφαιρεθεί η μορφή και οι ιδιότητές της. Επομένως, η ύλη έχει οντολογικό νόημα ως έννοια

Παίρνοντας η ύλη μορφή γίνεται εν ενεργεία όν, με τη βοήθεια, όμως, και την συμβολή ενός ποιητικού αιτίου. Η μετάβαση από την εν δυνάμει κατάσταση στην εν ενεργεία δεν γίνεται τυχαία, αλλά προϋποθέτει έναν συγκεκριμένο σκοπό. Όταν ολοκληρωθεί όλη η διαδικασία τότε το όν αποκτά εντελέχεια

. Με άλλα λόγια η εντελέχεια είναι η διαδικασία κατά την οποία γίνεται η μετάβαση από το χώρο της δυνατότητας στο χώρο της πραγματικότητας. Με βάση αυτήν την θεωρία, ο χρόνος μπορεί να ορισθεί ως η κίνηση από το εν δυνάμει στο εν ενεργεία, ως η μετάβαση από την δυνατότητα στην πραγματικότητα, καθώς ο χρόνος ισοδυναμεί με την αρίθμηση της κίνησης σε σχέση με το πρότερον και το ύστερον. Ως μεγέθη, όμως, τόσο ο χρόνος όσο και η κίνηση πρέπει να γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις. Επιπλέον, η τάξη για τον Αριστοτέλη είναι μία πολύ σημαντική έννοια, καθώς αυτή χαρακτηρίζει περισσότερο από καθετί άλλο τον κόσμο του γίγνεσθαι82. Κάθε παρέκκλιση από το μέτρο δημιουργεί ανωμαλία στη λειτουργία του σύμπαντος. Άλλωστε, η τελεολογική του θεωρία βασίζεται ακριβώς στην αποδοχή ύπαρξης της τάξης, ως κάτι ανώτερο που έχει τον πλήρη έλεγχο του κύκλου της γένεσης και της φθοράς

. Ο αιώνιος αυτός κύκλος του γίγνεσθαι εξασφαλίζει την αιώνια ύπαρξη της ουσίας των όντων. Η θεωρία του για το πρώτο κινούν αντικατοπτρίζει την αρχή της τάξης.

Η κίνηση είναι γι’ αυτόν το δομικό συστατικό του σύμπαντος και όπως και ο χρόνος δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος, γιατί χρόνος και κίνηση υπήρχαν πάντοτε και αποτελούν τις πρώτες ουσίες των όντων

. Αυτό σημαίνει ότι ο χρόνος δεν μπορεί να γεννήθηκε ούτε μπορεί να πάψει να υπάρχει, γιατί αυτό θα διαχώριζε τον υπάρχοντα χρόνο, από τον χρόνο πριν από το χρόνο ή από τον χρόνο μετά τον χρόνο.

Κίνηση και χρόνος είναι οι δύο όψεις του αυτού νομίσματος, καθώς δεν υφίσταται χρόνος χωρίς κίνηση. Είναι η αΐδιος ουσία των όντων, που χαρακτηρίζεται αΐδιος γιατί έχει αιώνια συνέχεια .

Αυτό το πρώτον κινούν είναι που κινεί επ’ άπειρον το χρόνο και εγγυάται την αιωνιότητα . Το θεμελιώδες φυσικό φαινόμενο είναι η κίνηση, η οποία όμως δεν είναι δυνατή χωρίς το χώρο και το χρόνο και επιπλέον επειδή είναι κάτι συνεχές, όπως άλλωστε και ο χώρος και ο χρόνος, σχετίζεται και με το άπειρο . Με τον όρο κίνηση ο Αριστοτέλης δηλώνει τόσο την χωρική κίνηση όσο και την χρονική κίνηση, δηλαδή και την ποσοτική μεταβολή και την ποιοτική (εννοώντας την διαδικασία της γένεσης και της φθοράς), καθώς η κίνηση τελικά είναι η πραγμάτωση του δυνάμει ως ατελής ενέργεια . Πρόκειται, δηλαδή, για την κίνηση από την δυνατότητα στην πραγμάτωση του κινούντος και του κινουμένου, όπου ο χρόνος επιτελεί την κίνηση από το ένα σημείο στο άλλο. Οποιαδήποτε κίνηση, όμως, πρέπει να εννοείται ως ενδογενής των

Έτσι, ο χρόνος νοείται ως κάτι άπειρο, γιατί μπορεί να προχωρά ασταμάτητα και επιπλέον, κατά τον Αριστοτέλη, δεν έχει αρχή και τέλος. Ακριβώς αυτή η διαπίστωση οδηγεί στην παραδοχή ύπαρξης του απείρου. Ο χρόνος, δηλαδή, είναι άπειρος ως προς την αρχή και το τέλος και ταυτόχρονα μπορεί να διαιρείται επ’ άπειρον .

Το άπειρον, όμως, όπως και ο χρόνος και ο χώρος μπορούν να γίνουν αντιληπτά μόνο φαινομενολογικά, διότι είναι μεγέθη για τα οποία ο άνθρωπος δεν έχει σαφή εικόνα.Αυτό για τον Αριστοτέλη σημαίνει ότι και ο κόσμος είναι αιώνιος και καθετί που εκδηλώνεται εντός του κόσμου είναι αποτέλεσμα της νομοτέλειας που ενυπάρχει στον κόσμο.

Συνεπώς, η οντολογία ταυτίζεται με την φαινομενολογία. Χώρος, χρόνος και άπειρο έχουν νόημα, καθώς τοποθετούνται και ερμηνεύονται στο πλαίσιο της έννοιας «σύμπαν», το οποίο ως έννοια εσωκλείει την έννοια του πεπερασμένου. Συνεπώς, όλες οι παραπάνω έννοιες έχουν και αυτές κάτι το πεπερασμένο, με άπειρες, όμως, δυνατότητες. Αιώνιο είναι το «διαρκώς είναι», αυτό που δεν γεννήθηκε και συνεπώς δεν φθείρεται. Ο κόσμος, λοιπόν, είναι αιώνιος και περιέχει τον χρόνο. Ο χρόνος τώρα είναι συνεχής, γιατί πραγματοποιεί μία κίνηση, η οποία με τη σειρά της είναι και αυτή συνεχής.

Σε αυτή την συνέχεια του χρόνου, αλλά και της κίνησης που αυτός επιτελεί, μπορεί να διακριθεί το πρότερον και το ύστερον, τα οποία σε κατάλληλο χρόνο αποτελούν δύο νυν, η απόσταση μεταξύ των οποίων και η κίνηση που υπάρχει από το ένα χρονικό σημείο στο άλλο μπορεί να ονομαστεί χρόνος. Με βάση αυτό το σκεπτικό ο Αριστοτέλης ορίζει ως χρόνο την ίδια την κίνηση που μπορεί να μετρηθεί 95 . Έτσι, ο χρόνος, για να ορισθεί, απαιτεί την ύπαρξη τουλάχιστον τριών στιγμών, που αποτελούν και οι τρεις ένα νυν, έτσι ώστε να δηλώνεται μία κίνηση, που διαρκώς μεταβάλλεται.

Αυτό που είναι τώρα μπορεί να γίνει πρότερον και ύστερον στο πλαίσιο της διαρκούς κίνησης του χρόνου, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Φυσικά, 200b.32-33: οὐκ ἔστι δὲ κίνησις παρὰ τὰ πράγματα.

Συνοπτικά, ο χρόνος για τον Αριστοτέλη είναι ένα είδος κύκλου, βάση του οποίου μετριέται καθετί, ακόμα και ο ίδιος ο χρόνος. Αυτός ο κύκλος του χρόνου δεν έχει διεύθυνση, αρχή, μέση και τέλος, οπότε ο χρόνος ως συνεχόμενη και επαναλαμβανόμενη κίνηση επιστρέφει διαρκώς στον εαυτό του. Υπάρχει βέβαια παρελθόν, παρόν και μέλλον. Με βάση αυτή την διαπίστωση ο χρόνος ορίζεται ως αριθμός της κίνησης σύμφωνα με το πριν και το μετά, αποτελούμενη από το νυν, το οποίο με τη σειρά του αποτελείται από πολλές στιγμές. Οι στιγμές είναι που εξασφαλίζουν την συνέχεια, η οποία με τη σειρά της συγκρατεί και παράλληλα διαιρεί σε παρελθόν και μέλλον. Έτσι η κάθε στιγμή γίνεται ταυτόχρονα η αρχή και το τέλος του χρόνου γι’ αυτό και ο χρόνος είναι σε θέση να αρχίζει και να τελειώνει διαρκώς. Με άλλα λόγια ο χρόνος είναι ένα ποσοτικοποιημένο και ατελεύτητο συνεχές στιγμών

Ο Αριστοτέλης δεν δέχεται την γνώση ως ανάμνηση. Δεν θεωρεί ότι υπάρχουν ιδέες ξεχωριστά από τα όντα. Δέχεται βέβαια τον χωρισμό του κόσμου σε ανώτερο και κάτω από το φεγγάρι κόσμο. Αυτό, όμως, δεν οδηγεί στην παραδοχή ενός άλλου κόσμου ιδεών από τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων, αλλά στην ύπαρξη ενός καθόλου που προσπαθεί να το γνωρίσει με την σκέψη. Αντιμετωπίζει το σύμπαν ως μία ενότητα, όπου όλα εξαρτώνται από μία αρχή. Αυτό που υπάρχει καθεαυτό είναι η ουσία, η οποία απλώς επιδέχεται αντίθετες ιδιότητες. Επομένως, ο Αριστοτέλης δέχεται την ύπαρξη ενός γενικού, υποστηρίζοντας, όμως, την πολλαπλότητα και ερμηνεύοντας κατά αυτόν τον τρόπο την γνώση ως εμπειρία. Όσον αφορά στην ιστορία, ο Αριστοτέλης υποστήριζε την άποψη ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται διαρκώς και οι ίδιες αντιλήψεις επανέρχονται στους ανθρώπους άπειρες φορές στο πέρασμα του χρόνου . Η κυκλική της κίνηση δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος και το μόνο που μπορεί να διαπιστωθεί είναι η συνέχεια ως προς την συνεχή επανάληψη των γεγονότων.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Φυσικά, : πᾶν συνεχὲς διαιρετὸν εἰς αἰεὶ διαιρετά. 98 G.AGAMBEN, I.DURING, 100ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Μετεωρολογικά,

Αυτό αμέσως κάνει τον Αριστοτέλη σχετικό αιτιοκράτη, καθώς διαπιστώνει ότι μόνον τα γεγονότα που αποτελούν μέρος μιας επαναλαμβανόμενης αλληλουχίας μπορούν να διαπιστωθούν.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΡΑΦΟΥΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΝΟΥΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ

 

Τα παιδιά πρέπει να μαζέψουν τα μυαλά τους αυτόν τον μήνα, γιατί έχουν εξετάσεις Γυμανσιο Λύκειο και Πανελλήνιες. Η θάλασσα είναι στη θέση της, θα πάνε μετά. Συγκέντρωση και τα μυαλά στα κάγκελα του κρανίου. Οραματισμός θετικός, εικόνα οτι θα πάνε καλά, για να αντλήσουν δύναμη να τα μάθουν , αυτα που έχουν αφήσει. Θέλει τύχη και οχι φόβο ούτε φοβία. Πολλά εχουν φοβία λογω οικογενείας. Σήμερα υπάρχουν άπειρες εναλλακτικές για να μορφωθούν, να δημιουργήσουν, να επιχειρήσουν ,να πάρουν πτυχία. Γενικά να αυξήσουν το μορφωτικό τους επίπεδο, το πνευματικό, το επιχειρησιακό, το οικονομικό , αν έχουν ψυχοπνευματικη και σωματική υγεία

Με αυτή που έγινε υπουργός τώρα τη Ζαχαρακη, ενδέχεται να βάλουν θέμα Γλώσσας κανένα ψιλοπεριεργο, τύπου πρέπει να σεβόμαστε τους ομοφυλόφιλους άντρες και γυναίκες , γιατί η αξιοσύνη του ανθρώπου δεν είναι τα παιδιά (αυτό είχε πει στη βουλή η ανερμάτιστη γλειψιματιας). Βέβαια τα παιδιά πρέπει να το στρογγυλέψουν, χωρίς να πουν τις απόψεις τους, οπως κάνουν οι περισσότεροι πολιτικοι και στα παιδιά τους λένε τα αντίθετα. Αυτο θέλουν , αυτο θα έχουν

Χειρότερη υπουργός Παιδείας δεν υπήρξε. Καταστροφή ,η κυρία ναι σε όλα, που στρατεύτηκε για να υποστηρίξει τους λαθρο και να τους πληρώνουμε, καθώς και τους ομοφυλόφιλους . Γνωστό το γιατί. BLOOG

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΑ ΜΚΔ . ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΗΘΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΑΝΩΡΙΜΩΝ

 

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΌ ΣΥΝΗΘΙΣΜΈΝΟ ΣΤΙΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΑ ΜΚΔ 

Ένας κύριος απο εδώ, μου έστειλε, οτι κάποια κυρία με την οποία μιλούσε με μηνύματα και είχαν εξοικειωθεί αρκετά, χωρίς να έχουν συναντηθεί, ξαφνικά τον μπλόκαρε και έχει λυπηθεί πολύ. Του λείπει πολύ, και με ρωτάει, αν είναι καλή ιδέα , ψυχολογικά ,κατά τη γνώμη μου, να βρει την κυρία από αλλού (τόσες μεριές υπάρχουν) και να της μιλήσει. Ήταν κοντά στις ηλικίες είπε και οι δυο με μεγάλα παιδιά

Απορώ που το ρωτάει άνδρας αυτό, γιατί αυτά συνήθως οι άνδρες τα συζητούν με τους φίλους τους

Δεν είμαι η κατάλληλη να λέω τι είναι καλή ιδέα και τι δεν είναι, γιατί είναι προσωπικό και πάντα εξαρτάται από άλλους πολλούς παράγοντες που δεν ξέρουμε, όσο και αν αυτο φαίνεται απλό.(το μαθαίνεις με τη μαιευτική αυτό)

Μπορεί η κυρία να κατάλαβε οτι η συνομιλία τους παίρνει άλλες σοβαρές διαστάσεις που δεν περίμενε και να θέλει να απαλλαγεί, γιατί έχει με πολλούς, τέτοιες συνομιλίες. Μπορεί να είναι παντρεμένη και να μη θέλει, τώρα, μπορεί να θεωρεί τον κύριο πολύ σοβαρό και να μη θέλει κάτι σοβαρό, αλλά απλές σχέσεις μια βραδιάς και φλερτ, όποτε ακόμα και τώρα ΑΝ είναι αυτές οι συνιστώσες, ήθελε να το κόψει. Ο κύριος λέει ότι έπαιξε μαζί του, γιατί του έλεγε πολλά προσωπικά της , επιθυμίες της, και κολακείες για αυτόν.

Δεν μπορεί κανένας και καμιά να παρεξηγιέται αν τον μπλοκάρει κάποιος η κάποια εδω.

Είναι δικαίωμα του και δικαίωμα της, να επικοινωνεί με όποιον και όποια θέλει και με όποιο άτομο νιώθει ελευθερία, ακόμα και αν άλλαξε ξαφνικά γνώμη. Ακόμα και τα συμβόλαια με δικαστήρια αλλάζουν έχω μάθει απο συμβολαιογράφους .

Οι άνθρωποι αλλάζουν , άλλοι θέλουν να θρέψουν τον ναρκισσισμό τους για λίγο, έχουν διαταραχές, θέλουν να δουν πόσο επιθυμητοί είναι σε άλλα άτομα και μετά να φερθούν πάλι ναρκισσιστικά ,και να αποφύγουν την επικοινωνία, ίσως για να τραυματίσουν ψυχές και να νοιώσουν δυνατοί, όπως οι έφηβοι που δίνουν μπουνιές Όλα είναι ανθρώπινα, ακόμα και η σχιζοφρένεια , αλλα χρειάζονται θεραπεία. Η θεραπεία ειναι πολιτισμός

Να κάνεις ψυχοθεραπεία όμως, για κάποιο άτομο που σε μπλόκαρε είναι υπερβολή. Και να το δεις κάπου το άτομο, όπως είπε, ακόμα και να του μιλήσεις, μπορεί να σου πει , με ξέρετε, γιατί μου μιλάτε; Απλά για να σε προσβάλλει

Όποιο άτομο θέλει να σου μιλήσει για κάποιο θέμα, σου ζητάει να συναντηθείτε ως ώριμοι άνθρωποι , αν δεν είστε με αναπηρία, η σε προχωρημένη ηλικία που δεν μπορείτε να βγείτε, η ανήλικα που δεν σας αφήνουν οι γονείς σας ,και να μιλήσετε δια ζώσης ειλικρινά ,να έχετε μια φιλία τουλάχιστον, αν δε συμφωνείτε σε πιο προχωρημένα θέματα.

Να χάνουν χρόνο εδώ ενήλικα άτομα παρακολουθώντας το ενα το άλλο, ειναι ανώριμο , πολυ παιδαριώδες και χάσιμο πολύτιμου χρόνου.

Το σίγουρο είναι οτι και οι άντρες και οι γυναίκες, ειναι άνθρωποι με ψυχή, θέλουν αλήθεια, ζεστασιά ,ειλικρινή άδολα και ανιδιοτελή συναισθήματα και καλό είναι να κάνουμε όλοι την αυτογνωσία μας , για τις εμπειρίες που ελκύουμε. (δύσκολο, γιατι δεν παραδεχόμαστε και αντί να αλλάξουμε εμείς, σπάμε τους καθρέφτες όταν κοιταζόμαστε ) BLOOG

Η ΦΥΣΙΚΉ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ

 Η ΦΥΣΙΚΗ  Νοημοσύνη...σύμφωνα με ειδικούς…

Η νοημοσύνη είναι το σύνολο των πνευματικών λειτουργιών που χρησιμοποιούμε για να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις και να λύσουμε προβλήματα χρησιμοποιώντας τις προηγούμενες εμπειρίες.. Κατά τον Πιαζέ οι ουσιώδεις λειτουργίες της νοημοσύνης συνίστανται στην κατανόηση και ανακάλυψη, δηλαδή στο να κατασκευάζουμε νέες δομές με βάση τις δομές που υπάρχουν ήδη στον κόσμο.

Η νοημοσύνη διακρίνεται σε πρακτική και θεωρητή. Η πρακτική συνίσταται στη δύναμη προσαρμογής σε νέες καταστάσεις, ενώ η θεωρητική να προβαίνει σε κρίσεις και υπολογισμούς.. Χαρακτηριστικό νόημα της νοημοσύνης είναι να βρίσκει ομοιότητες, διαφορές ή σχέσεις.

Ο Howard Gardner του Πανεπιστημίου του Harvard έχει διατυπώσει τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης. Σύμφωνα  με αυτή τη θεωρία, η νοημοσύνη έχει εφτά βασικά επίπεδα: τη Γλωσσική, τη Λογικομαθηματική, τη Χωροταξική, τη Μουσική, τη Σωματοκινητικήτη διαπροσωπική και την Ενδοπροσωπική

Ο Όρος νοητική υστέρηση περιγράφει μια κατάσταση που περιλαμβάνει πλήθος ανομοιογενών παθολογικών περιπτώσεων. Υποδηλώνει μια νοητική ανάπτυξη κάτω απτο μέσο όρο, η οποία είναι παρούσα κατά τη γέννηση, ή εμφανίζεται στην πρώτη παιδική ηλικία, και οφείλεται σε κάποια εξελικτική αναστολή λόγω οργανικών  αιτίων.(Edgar Doll,1941)

Σύμφωνα με την ταξινόμηση του Kirk, τα άτομα με νοητική υστέρηση διακρίνονται

Βραδυμαθή (Slow learner) Τα άτομα αυτά έχουν  οριακή νοημοσύνη. Η κοινωνική, συναισθηματική, σωματική, και κινητική τους ανάπτυξη είναι φυσιολογική. Η ικανότητά τους για αφηρημένη σκέψη είναι περιορισμένη, δυσκολεύονται να αφομοιώσουν γνώσεις, και επηρεάζονται εύκολα από άσχετα ερεθίσματα. Επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη και δεν ολοκληρώνουν την εργασία τους. Δυσκολεύουν να κατανοήσουν οδηγίες και όταν τις κατανοήσουν  δυσκολεύονται να τις εκτελέσουνε. Δεν  έχουν  εμπιστοσύνη στον εαυτό τους , ενώ συχνά προβάλλουν δικαιολογίες για τα λάθη τους. Γενικά στο σχολείο δεν αποδίδουν όσο οι συμμαθητές τους.

Εκπαιδεύσιμα(educable). Τα συγκεκριμένα άτομα μπορούν να αποκτήσουν βασικές μόνο σχολικές γνώσεις και δεξιότητες, όπως ανάγνωση , γραφή, αριθμητική.

Ασκήσιμα. (trainable) Τα άτομα αυτά δεν είναι σε θέση να αφομοιώσουν βασικές σχολικές γνώσεις και δεξιότητες.

Πλήρως εξαρτώμενα.(totally depanded/custodial) Άτομα που παρουσιάζουν βαριά νοητική στέρηση, και δεν είναι σε θέση να ασκηθούν στην αυτοεξυπηρέτηση. Η νοητική στέρηση οφείλεται σε κληρονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες κληρονομικότητα οριοθετεί την νοητική ανάπτυξη τους ατόμου, ενώ το περιβάλλον διευκολύνει ή εμποδίζει την αξιοποίηση των κληρονομικών διανοητικών δυνατοτήτων ανάλογα με τις ευκαιρίες που παρέχει.

Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις η νοητική στέρηση (80%)είναι πολύπλοκη διαδικασία για την αξιολόγηση της.

Τα πνευματικά χαρακτηριστικά του παιδιού με οριακή νοημοσύνη

Βραδύς ρυθμός πνευματικής ανάπτυξης

Ελλιπής πνευματική ανάπτυξη

Φαινόμενα παλινδρόμησης

Ετεροχρονικότητα ψυχοβιολογικής ανάπτυξης

Διαταραχές λόγου η γλωσσικής δυσχέρειας

Αδυναμία συγκέντρωσης προσοχής

Ασθενής μνήμη

Αδυναμία επανάληψης και άσκησης

Αδράνεια των νοητικών διεργασιών

Το παιδί με την οριακή νοημοσύνη μπορεί να μην έχει προβλήματα στη γραφή στην ανάγνωση ή στην αποστήθιση. Αυτός είναι και βασικός λόγος που το πρόβλημα δεν εντοπίζεται απτην αρχή. Το πρόβλημα εντοπίζεται στα μεγάλες τάξεις του Δημοτικού και στο Γυμνάσιο όπου απαιτούνται σύνθετες γνωστικές διαδικασίες, όπως επαγωγική, συνειρμική, αναλυτική, συγκριτική, αφηρημένη και συμπερασματική σκέψη, καθώς και λογική κρίση.

Οι παραπάνω αδυναμίες οδηγούν σε μαθησιακές δυσκολίες ευρέως φάσματος.

 Νίκος Τομαράς. Μαθησιακές Δυσκολίες . Πατάκης 2010////////

 

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟ;; (ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΝΤ ΕΙΜΑΙ ΟΧΙ 100%)

 

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ; (ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΝΤ ΕΙΜΑΙ ΟΧΙ 100%)

Η ανθρωπολογία του ανθρωπισμού, του Διαφωτισμού και του υλισμού

Η κυριαρχία του λόγου είναι το κύριο χαρακτηριστικό του δυτικού πολιτισμού τόσο κατά το Μεσαίωνα όσο και κατά στα νεότερα χρόνια. Η αποθέωση του λόγου από τις γενικές έννοιες του Μεσαίωνα πέρασε στις εμπειρικές έρευνες του ορθολογισμού, της εμπειριοκρατίας και του Διαφωτισμού.

Ο άνθρωπος σ’ όλη αυτήν την περίοδο λογίζεται ατομοκρατικά τόσο στη φιλοσοφική διδασκαλία όσο και στην κοινωνική ζωή. Η υπαρξιακή ενότητα του ανθρώπου διασπάται με αποτέλεσμα την αυτονόμηση και αποξένωση του ανθρώπου. Η ελευθερία του ατόμου έγινε ο πρώτος στόχος του πολιτισμού, καθώς οι κοινωνίες λογίζονται ως άθροισμα ατόμων. Η φιλοσοφική προβληματική, κατά βάση ανθρωποκεντρική, δεν μπόρεσε να δώσει διέξοδο από την ατομοκρατία. Η τελευταία αποτέλεσε το υπόβαθρο του υλισμού, ο οποίος συνεχίζει μέχρι και σήμερα να καθορίζει τη ζωή και τις τύχες των ανθρώπων.

Ο ανθρωποκεντρισμός

Η αντίδραση κατά του Δυτικού Μεσαίωνα έγινε από την Αναγέννηση και τον ανθρωπισμό. Βεβαίως, πολλά μεσαιωνικά χαρακτηριστικά οργάνωσης, σκέψης και ηθικής συνεχίζουν να υπάρχουν στους πολιτισμούς των νεότερων χρόνων. Η Αναγέννηση ξανάφερε στη Δύση την ελληνικότητα με τη στροφή που έκανε προς την κλασική αρχαιότητα.

Μαζί με τον ανθρωπισμό κατόρθωσαν να γκρεμίσουν την κλειστή κοινωνική δομή του Μεσαίωνα και να απελευθερώσουν τον άνθρωπο από αυθεντίες και δογματισμούς στη σκέψη. Πλέον ο άνθρωπος αποκτά οικουμενική διάσταση, καθώς ο ίδιος με τις γνώσεις του και την προσωπικότητά του καθορίζει τη μοίρα του.

Σ’ αυτήν την προσπάθεια σημαντικό ρόλο για τους ανθρωπιστές παίζει η παιδεία. Η πίστη στις δυνατότητες του ανθρώπου οδήγησε στην άνοδο των επιστημών αλλά άφησε χωρίς υπαρξιακή ενότητα τον άνθρωπο. Η πίστη στη δύναμη του ανθρώπου έφτασε στο απόγειό της με τον ορθολογισμό. Ιδρυτής του υπήρξε ο Καρτέσιος, ο οποίος προχώρησε στον απόλυτο διαχωρισμό υλικού και νοητού, τοποθετώντας την αλήθεια στην έμφυτη ψυχή.

Η τελευταία βρίσκεται στον εγκέφαλο, έτσι η νόηση είναι ο μοναδικός τρόπος προσέγγισης της αλήθειας. Βεβαίως, όχι οποιαδήποτε νόηση αλλά ο ορθός λόγος, δηλαδή η σκέψη που είναι απαλλαγμένη από εσφαλμένες δοξασίες. Επομένως, ολόκληρη η ύπαρξη του ανθρώπου είναι η νοούσα ψυχή και υπάρχει όταν σκέφτεται (cogito ergo sum). Η συνείδηση, λοιπόν, είναι αυτή που καθορίζει την προσωπικότητα στον Καρτέσιο.

Η γνώση του εαυτού προηγείται της βεβαιότητας του κόσμου και του Θεού με αποτέλεσμα να υπερέχει η αυτοσυνειδησία του ανθρώπου. Έτσι ο άνθρωπος γίνεται κυρίαρχος και κάτοχος του κόσμου, αλλά εγκλωβίζεται και στον κόσμο. Παρά την αυτονομία και τη χειραφέτηση του νεωτερικού ανθρώπου που πρέσβευε ο Καρτέσιος, στον Θεό αναγνώριζε τον εγγυητή της αλήθειας

. Πέραν του ατομικισμού και του υποκειμενισμού ο Καρτέσιος έμπλεξε τον άνθρωπο σε μια ατελείωτη διαμάχη με την εμπειριοκρατία. Η τελευταία αναπτύχθηκε ως αντίλογος στον ορθολογισμό από το Λοκ.

Ο ορθός λόγος γίνεται ένα όργανο παρατήρησης και υπολογισμού της αισθητής πραγματικότητας. Κατά το Λοκ προηγείται η αντίληψη των αισθήσεων και της εμπειρίας και επικουρεί επί αυτών ο λόγος

Οι ουσίες και τα αρχέτυπα της προηγούμενης φιλοσοφίας μπαίνουν στο περιθώριο. Η ελευθερία του ανθρώπου καθορίζεται από το φυσικό νόμο που διέπει την έλλογη τάξη όλου του σύμπαντος. Αυτός ο φυσικός νόμος «αποκορύφωμα της θείας θέλησης», επειδή συνταυτίζεται με τη φύση των πραγμάτων, μπορεί να κατανοηθεί δια της λογικής χάρη στην αισθητική εμπειρία

Σημαντικό σημείο της αυτονόμησης του ατόμου στο Λοκ παίζει η ιδιοκτησία, η οποία είναι ο μοναδικός λόγος που συγκροτούνται οι κοινωνίες

Η αισθησιοκρατία, ενώ αποτέλεσε το έναυσμα της ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας, οδήγησε τον άνθρωπο στην απλότητα και στην έλλειψη βάθους στη ζωή του. Συνισταμένη των δύο προηγούμενων κινημάτων το 18ο αιώνα ήταν η εμφάνιση του Διαφωτισμού. Ο τελευταίος υπήρξε ορθολογικός στην ανορθολογικότητά του και ανορθολογικός στην ορθολογικότητά του

. Η ανθρωπολογία του Διαφωτισμού ουσιαστικά είναι η ανθρωπολογία της νεωτερικότητας. Έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της λογικής του ανθρώπου προσπάθησε να τον απαλλάξει από κάθε αυθεντία και απολυταρχία. Γι’ αυτό κάθε ιστορική παράδοση θεωρήθηκε προκατάληψη και έγινε στροφή προς το λόγο και τη φύση.

Παρά την ανιστορικότητά του ο Διαφωτισμός προχώρησε στην εκκοσμίκευση της δυτικής χριστιανικής ανθρωπολογίας.

Η αυτονόμηση του ατόμου απαίτησε δημοκρατία, ισότητα, μόρφωση και χειραφέτηση, κριτική προς όλους, ακόμη και προς το Διαφωτισμό

Η ταυτότητα του ανθρώπου πλέον γίνεται το Εγώ, καθώς περνάει από την κοσμο - αναφορικότητα στην αυτο – αναφορικότητα.

Ο άνθρωπος, πλέον, γίνεται το υποκείμενο και ο κόσμος το αντικείμενο με αποτέλεσμα τη δημιουργία διχοτόμησης της φύσης και από την ιστορία. Η νεωτερική αυτή ταυτότητα οδήγησε στην αποξένωση, στην αλλοτρίωση και στην απομόνωση του ανθρώπου, δηλαδή στην έλλειψη

Μπενιέ. σ. 191. 303 Δημήτριος Ουλής. Ορθός λόγος και Διαφωτισμός : Αποφατικός και εσχατολογικός λόγος.

Σύμφωνα με τον Ηλία Παπαγιανόπουλο «ο Διαφωτισμός πραγματοποιεί μια κατ’ εξοχήν μετα φυσική χειρονομία: δημιουργεί την οντότητα Υποκείμενο. Θεοποιεί το Εγώ και ζητά την απόλυτη ελευθερία-αυτονομία του. Το Εγώ αυτό είναι φονικό εκ κατασκευής, γιατί η αυτοεπιβεβαίωσή του προϋποθέτει την οντολογική ανυπαρξία του άλλου. Κατ’ αρχήν “φονεύει τον Θεό”, τον κατ’ εξοχήν Άλλο, προκειμένου να φονεύσει τον κάθε επί μέρους συγκεκριμένο άλλο, που προβάλλει μπροστά του σαν αξεπέραστο όριο στην αξίωσή του για αυτονομία…» Αυτό ήταν το αποτέλεσμα του περιορισμού της νόησης και της βούλησης στο Εγώ που είχε ως συνέπεια ο άνθρωπος να αισθάνεται ξένος στον κόσμο που δημιούργησε και να αυτοεπιβεβαιώνεται.

Την έλλειψη του εσωτερικού νοήματος του ανθρώπου και της υπαρξιακής ενότητας ήρθε να καλύψει ο ρομαντισμός με την επανασύνδεση του ανθρώπου με τη φύση και την ιστορία. Από τους ρομαντικούς ο Νοβάλις επιχείρησε να ταυτίσει το πρόσωπο με τη συνολική πραγματικότητα που δεν είναι άλλη από τη θεία ζωή

Ωστόσο, το εγωκεντρικό στοιχείο συνεχίζει να αναπτύσσεται και στο ρομαντισμό. Θα μετατραπεί σε χρησιμοθηρικό με το θετικισμό. Σύμφωνα με τον Καντ η ανθρωπότητα βρίσκει την ενηλικίωσή της μόνο στην επιστήμη. Ο άκρατος επιστημονισμός επιδιώκει να λύσει όλα τα προβλήματα του ανθρώπου με τη δύναμη της επιστήμης, ενώ ταυτόχρονα βλέπει τον άνθρωπο σαν μηχανή. Άλλωστε, η γνώση διακατχετα από έ π ι έναν ωφελιμισμό που περιορίζει την ανθρώπιν η δραστηριότητα στη η χρηστικότητα. Πλέον κυριαρχεί η τεχνολογική ανθρωπολογία όπου το υποκείμενο χαρακτηρίζεται από παθητικότητα και έλλειψη μεταφυσικών αναζητήσεων.

Ζιάκας, Η Ματσούκας, Ιστ. Φιλ. σ. 357-358. [99]

Ο εξοβελισμός της μεταφυσικής, όπως είχε αναπτυχθεί στη δυτική φιλοσοφία έγινε από τον Καντ με την υποκειμενικότητα του καθαρού και πρακτικού λόγου. Το υπερβατικό στοιχείο περιορίστηκε στη σφαίρα του νοητού, καθώς βεβαιώνεται με τη λειτουργία του καθαρού λόγου. Τα πράγματα καθ' εαυτά είναι άγνωστα και οι εικόνες τους παράγονται από το είναι του ανθρώπου. Για να αντιληφθεί, λοιπόν, ο άνθρωπος ένα αντικείμενο συνολικά απαιτείται μια εσωτερική λογική (υπερβατολογική) επεξεργασία, κατά την οποία ενοποιούνται τα επιμέρους στοιχεία της εμπειρίας. Η μερική γνώση γίνεται καθολική στον Καντ, γεγονός αντίθετο με τη μέχρι τότε λειτουργία των φυσικών επιστημών. Στην ανθρωπολογία του Καντ δεσπόζει η ηθική, καθώς οι κανόνες που απορρέουν από την απόλυτη ελευθερία της καθαρής βούλησης καθορίζουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου. Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια ασφυκτική καθηκοντολογία, το «αιώνιο δέον» πέριξ του ανθρώπου. Τέλος, η εγελιανή διαλεκτική καθολικού-μερικού καθιέρωσε μια απολυταρχική ανθρωπολογία. Το καθολικό ισοδυναμεί με το απόλυτο που είναι ιδεατό, έχοντας τη συνείδηση και τη νοημοσύνη ως εκφάνσεις του. Το μερικό, φύση και ιστορία, αποτελείται από θραύσματα του καθολικού είναι.

Η διαλεκτική που αναπτύσσεται μεταξύ καθολικού και μερικού ισοπεδώνει το μερικό, το οποίο απορροφάται από το απόλυτο πνεύμα. Έτσι, λοιπόν, ο Έγελος πραγματοποίησε το θάνατο του Θεού, αφού η όποια πίστη εντάσσεται στο απόλυτο πνεύμα και χάνει την αυτονομία της. Μόνο το κράτος μπορεί να συνενώσει τα αποσπασμένα κομμάτια της κοινωνίας και να τα οδηγήσει στο καθολικό. Επομένως, η κρατική δικαιική τάξη, το ομαδικό πνεύμα και οι πόλεμοι αποτελούν τους περισσότερο « ευεργετικούς» παράγοντες που « περισώζουν»

Μ’ αυτόν τον τρόπο η ιστορία υποδουλώνεται στο υπερβατικό και ο άνθρωπος περιορίζεται από την απολυταρχία που στους επόμενους αιώνες θα πάρει τη μορφή του ολοκληρωτισμού

( Ματσούκας, Ιστ. Φιλ. Ζαν Μισέλ Μπενιέ. Ιστορία της Νεωτερικής και Σύγχρονης Φιλοσοφίας:  Φυσιογνωμίες και έργα. μετάφρ. Κωστής Παπαγιώργης. 2η έκδ. Αθήνα: Καστανιώτης, 2001. Ματσούκας, Ιστ. Φιλ.Μπενιέ. BLOOG)

Προς γονείς παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες που τα παιδιά εξετάζονται μόνο προφορικά.

 Προς γονείς παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες που τα παιδιά εξετάζονται μόνο προφορικά.

Μπορεί τα παιδιά να έχουν καλή νοημοσύνη. Έχουμε 8 είδη νοημοσύνης, δεν είναι μόνο το IQ. Ο εγκέφαλος όμως αυτών των παιδιών , αν και έχουν μια λογικομαθηματικη νοημοσύνη γύρω στο 100, που είναι το φυσιολογικό, (και οχι 60 η 40 που έχουν μερικά) απο κληρονομικότητα κάνουν λάθη ορθογραφικά, τα οποία με την εξάσκηση αμβλύνονται, αλλα δεν θεραπεύονται. Ειναι οι συγκεκριμένες συνάψεις. (Μπορεί άλλα με χαμηλή λογικομαθηματικη νοημοσύνη να μη κάνουν καθόλου ορθογραφικά λάθη)

Το θέμα ειναι ,αφού τους επιτρέπει το κράτος σήμερα να εξετάζονται μόνο προφορικά, ακόμα και στις πανελλήνιες για ιατρική, να μην έχουν μεγάλες απαιτήσεις απο αυτά τα παιδια και να μην επαίρονται. Να μη λενε το παιδί μου πηρε 20 η 19. Το παιδί έδωσε μόνο προφορικά και καλως πηρε τον βαθμό, αλλα δεν συγκρίνεται με ένα άλλο παιδί που εξετάστηκε γραπτά και πηρε 16. Το παιδι με τα γραπτά, εξετάστηκε και στις παραγράφους και στα ορθογραφικά και γενικά σε ολο το γραπτό του, στις μουτζούρες του κλπ, που το παιδί με προφορικά δεν έχει σχέση με αυτά. Του τα χαρισε το κρατος. Δε σημαίνει οτι συγκρίνεται με το άλλο.

Μη ξεχνούν οι γονεις αυτοί, οτι το παιδι που δινει μονο προφορικά, σε προηγούμενες εποχές θα είχε μείνει απόφοιτος Δημοτικού και θα ετρωγε και πολυ ξυλο με χαρακα απο τον δάσκαλο

Δεν συγκρίνεται με το παιδι που δινει και γραπτά, ακόμα και αν παίρνει καλους βαθμους. (μπορει να εχει δυσλεξια, αυτισμό, ασπεργκερ κ.α)

Μπορει να διαπρέψει σε ενα επάγγελμα και να γίνει πρωτο. Τώρα ομως στο σχολειο δεν χρειάζεται η έπαρση ο εγωισμος και η πιεση γιατι εχει προνομιακή μεταχειρηση. Ξερω αρκετα παιδια μονο με προφορικά εδω, που παίρνουν πτυχία ιατρικής στις πρωην Ανατολικές και στην Κυπρο. Για να έχουμε επίγνωση ολοι μας. (μερικα παιδια πηγαιναν στην Ιταλια παλαιοτερα και ελεγαν εμεις δινουμε μονο προφορικά, που ειναι πιο δύσκολα. Φυσικά ψέματα. Το γραπτό ειναι πιο δύσκολο, συν του οτι μένει) BLOOG

Σύγκριση ορθόδοξης ηθικής και θρησκευτικής ηθικής του E. Fromm

 

Σύγκριση ορθόδοξης ηθικής και θρησκευτικής ηθικής του E. Fromm

Η επιχειρούμενη σύγκριση μεταξύ της ηθικής του Fromm και της ορθόδοξης ηθικής, εστιάζεται σε μια ενδελεχή σύγκριση της ορθόδοξης θεολογίας από τη μία πλευρά και των ηθικών θεωριών του Fromm, από την άλλη. Η θρησκευτική ηθική προσέγγιση ως ενδιαφερόμενη άμεσα για ορθή δόμηση του ανθρώπινου χαρακτήρα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ηθική συμπεριφορά ενός προσώπου είναι η συμπεριφορά ενός χαρακτήρα ενάρετου. Η ίδια λέξη (ηθική), κατά τον Fromm, προέρχεται από μια ρίζα που σε τελική ανάλυση σημαίνει την επιστήμη που εξετάζει το ιδανικό της ανθρώπινης συγγένειας. Αυτή η σύγχυση μεταξύ έθους (συνήθειας) και ιδανικών υπάρχει ακόμη στο μυαλό πολλών ανθρώπων.

Το λεξικό Webster ορίζει την ηθική ως «επιστήμη αξιών και καθηκόντων» και ως «μελέτη των ιδανικών των ενεργειών και των άκρων του ανθρωπίνου χαρακτήρα». Το ηθικό έρεισμα που ευρίσκει το άτομο στη μυστική εμπειρία του Ενός αντιπροσωπεύει μία πρόκληση για οποιαδήποτε θεολογία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μια καρποφόρο ανταλλαγή μεταξύ των χριστιανών θεολόγων και του ανθρωπιστή Fromm, εφ’ όσον, ό,τι ισχύει για κάθε πρόκληση από τους σύγχρονους ανθρωπιστές, ισχύει επίσης και εδώ.

Ο Fromm φαίνεται να έχει επηρεαστεί από τον M. Eckhart, όσον αφορά στην άποψή του για το θρησκευτικό σύστημα

Η αγάπη για τον Θεό στο κυρίαρχο θρησκευτικό σύστημα εξαντλείται σε μια διανοητική εμπειρία ενώ στις ανατολικές θρησκείες και στον μυστικισμό τους, η ίδια αγάπη προβάλλει ως έντονη θρησκευτική εμπειρία συνένωσης, άρρηκτα συνδεδεμένη με την εκδήλωση της αγάπης αυτής σε κάθε πράξη της ζωής. Η στήριξη του ανθρώπου από τον θεολόγο ενέχει σημαντικούς κινδύνους. Ο θεολόγος που επιθυμεί να αποδείξει ότι η συζήτησή του για το Θεό είναι προϊόν λογικής, δεν συνηθίζει να αναγνωρίζει στην ύπαρξη του ανθρώπου την έννοια της εμπειρίας. Θεωρεί ότι η συζήτησή του για το Θεό είναι εφικτή, μόνο όταν υπάρχει εμπειρία της ομιλίας του Θεού και στηρίζεται συνεπώς αποκλειστικώς σε αυτήν. Επίσης, γνωρίζει ότι η ορθόδοξη θεολογία επιτυγχάνει το στόχο της μόνον όταν προάγει την πεποίθηση ότι το άτομο δοκιμάζεται στη ζωή και την ύπαρξή του.

Η θεολογία μεσολαβεί για τη θρησκευτική εμπειρία αλλά δεν μπορεί από μόνη της να αποτελέσει την εμπειρία του Θεού παρ’ όλο που είναι αναγκασμένη να μιλά για Αυτόν.

Ο μυστικισμός είναι διαφορετικός, επειδή ενδιαφέρεται για την εμπειρική αξία και επειδή συνήθως με την αντιπροσώπευση μιας αρνητικής θεολογίας, υπερνικά την ανικανότητα της θεολογίας να προσφέρει άμεση θρησκευτική εμπειρία.

Η σχέση μυστικισμού και οργανωμένης θρησκείας εμφανίζεται ιδιότυπη, ως ένα μίγμα σεβασμού και δυσπιστίας. Ο σκοπός του μυστικισμού είναι ο ίδιος με εκείνον της θρησκείας. Ας σημειωθεί ότι ο μυστικισμός είναι η άμεση μετάθεση από την περιοχή του βέβηλου στον μακάριο κόσμο του Αγίου ή του θείου, η άμεση μετάβαση στους κόλπους του απέραντου, όπου ο άνθρωπος αισθάνεται και τον εαυτό του ως απόλυτο, απέραντο και ολοκληρωμένο. Ο πόθος για ένωση ή συγχώνευση με τη θεότητα γεννά στη ψυχή μακαριότητα. Το βίωμα αυτό είναι άρρητο. Το εκφράζει μόνο το φαινόμενο της ιεράς σιγής.

Το δόγμα του Χριστού, Μπουκουμάνης, Αθήνα, 1974,

Η μυστική θεολογία είναι η επιστήμη που μεταχειρίζεται το σύνολο των πράξεων και της εμπειρίας ή των καταστάσεων της ψυχής, που δεν μπορεί να παραχθεί από την ανθρώπινη προσπάθεια ή τη βιομηχανία, ακόμη και με τη συνηθισμένη ενίσχυση της θείας επιείκειας.

Καλύτερα είναι η βιωματική υπαρξιακή αναζήτηση, η άμεση σχέση και η πνευματική ένωση με τον Θεό ή το θείο. Περιλαμβάνει μεταξύ των θεμάτων της όλες τις εξαιρετικές μορφές προσευχής, τις υψηλότερες μορφές σχεδίου σε όλες τις ποικιλίες τους ή τις διαβαθμίσεις, τις ιδιωτικές αποκαλύψεις, τα οράματα, και την ένωση που αυξάνεται μεταξύ του Θεού και της ψυχής, γνωστής ως μυστική ένωση.- με τους μαθητές που συνάντησαν τον Κύριο στο δρόμο προς Εμμαούς.

Ο μυστικισμός αποτελεί το βαθύτατο ψέλλισμα της «μυχιοτάτης» ευσεβείας. Γι' αυτό ακριβώς είναι και πηγή κορυφαίας δημιουργίας στην περιοχή της φιλοσοφίας, της θρησκείας και της τέχνης. Για τον λόγο αυτό η μυστικιστική θεολογία έχει δική της ονοματολογία και κανόνες που επιδιώκουν να εκφράσουν τις πράξεις της. Συνήθως, δεν αποτελεί μέρος συνηθισμένων μελετών σε τάξεις αλλά μεταδίδεται από τους πνευματικούς κυρίους κατόπιν προσωπικής επιλογής ή αποτυπώνεται σε διάφορες σχολές μετά από ειδικές διασκέψεις και πορείες πνευματικής ανάτασης.

Η μελέτη της μυστικιστικής θεολογίας είναι μια γνώση των τεσσάρων συνηθισμένων μορφών προσευχής: φωνητική, διανοητική, συναισθηματική και προσευχή της απλότητας. ‘Όλα αυτά ενυπάρχουν στην θεολογική ηθική του Fromm.

O μυστικιστής σκέφτεται την αλήθεια, ζει με αγάπη και δικαιοσύνη και θεωρεί την ζωή του άξια και πολύτιμη, μόνο στον βαθμό που του δίνει την ευκαιρία να οδηγηθεί σε μια τέλεια εκδίπλωση των ανθρωπίνων ιδιοτήτων και ικανοτήτων του.

Ένα στοιχείο που προέρχεται αυστηρά μέσα από πορεία της μυστικιστικής θεολογίας είναι η μελέτη των διαδικασιών του ενεργειακού καθαρισμού, μέσω του οποίου μια ψυχή δύναται να φθάσει στη μυστικιστική ένωση. Η διαδικασία αυτή μπορεί να περιλαμβάνει: αγνότητα συνείδησης (αποστροφή ακόμη και προς τη μικρότερη αμαρτία), αγνότητα των συναισθημάτων της καρδιάς, αγνότητα πνεύματος, (δηλ. φαντασίας και μνήμης) και αγνότητα δράσης.

Η αρνητική θεολογία οφείλεται στην άποψη ότι η σκέψη για το Θεό συγκρούεται με την εμπειρία του ίδιου του Θεού για λόγους αρχής. Η θρησκευτική εμπειρία είναι δυνατή μόνο στην κατάσταση της άγνοιας. Κάθε μορφή γνώσης του Θεού θεωρείται ως ετερόνομος προσδιορισμός και πρέπει επομένως να αποκλεισθεί.

Για τον Fromm όμως, μολονότι η σκέψη του είναι μη θεϊστική, εν τούτοις καθίσταται θρησκευτική και οδηγεί σ’ ένα θρησκευτικό μυστικισμό ο οποίος έντεχνα αποφεύγει τις όποιες δηλώσεις για την φύση και την ουσία του Θεού σε οποιαδήποτε θρησκεία

Ύψιστο στοιχείο για την θρησκευτική ηθική του Fromm προβάλλει και πάλι η ελευθερία του ανθρώπου. To πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει κάθε άτομο είναι, ακριβώς, το πρόβλημα του επιπέδου ελευθερίας που έχει πετύχει

Μέσα από κοινές και πανανθρώπινες θέσεις και αξίες ο Fromm επιχειρεί να φέρει κοντά τόσο εκείνους που πιστεύουν σε έναν προσωπικό Θεό όσο και εκείνους που δεν πιστεύουν. Ο Fromm θεωρεί την ανυπακοή ως ζωτικής σημασίας στην κοινωνία μας και την τυφλή υποταγή ολέθρια ενώ και χρησιμοποιεί πολλά παραδείγματα για να μας πείσει υπέρ αυτής της άποψης. Η βασικότερη αμαρτία για την αυταρχική - και άρα ανελεύθερη θρησκεία - είναι η ανυπακοή και ο άνθρωπος σε αυτήν, έχει χάσει την ανεξαρτησία, την ελευθερία και την ακεραιότητά του. Η ελευθερία δράσης είναι κατανοητή μόνον μέσα από τη σκοπιά του ηθικού ατομικισμού. Η ελευθερία της απόφασης σε κάθε άνθρωπο βασίζεται στην προσωπικότητά του και στα ιδιαίτερα στοιχεία αυτής, ενώ σήμερα, υπό την αυστηρή η χαλαρή επιτήρηση της κοινωνίας, γεννώνται πολλές αμφισβητήσεις για τον καθορισμό των επιλογών του. Το άτομο είναι ελεύθερο εφ ‘ όσον είναι σε θέση να υπακούει κάπου, σε κάθε στιγμή της ζωής του.

Η ελευθερία του ανθρώπου δεν πρέπει να περιορίζεται από την δομική σύνθεση της κοινωνίας.

Αντιθέτως, απαιτείται συνειδητή, άρα ελεύθερη, επιλογή των θρησκευτικών θέσεων κάθε ανθρώπου. Η ωριμότητα, η γνώση και η πνευματική αναμόρφωση αποτελούν τους αναβαθμούς στην πορεία για την απόκτηση αλληλεγγύης και ειρήνης, στοιχείων που ο Fromm θεωρεί απαραίτητα για την δικαιοσύνη και την αγάπη του Θεού. Για να είναι σε θέση να προωθήσει τους λόγους για την ορθολογιστική ικανότητα της θρησκευτικής εμπειρίας, η θεολογία χρειάζεται την υπερβατικότητα. Η ορθόδοξη θεολογία, επίσης, υποστηρίζει ότι ξεπερνά το επίπεδο διανοητικής θρησκευτικής εμπειρίας. Στοχεύει σε ένα απόλυτο επίπεδο, πέρα από το άτομο, και προϋποθέτει μια θεονομική στήριξη κάθε ανθρώπινης πραγματικότητας, συμπεριλαμβανομένης και της θρησκευτικής εμπειρίας του απόκρυφου. Ο στόχος αυτός έρχεται σε αντίθεση με εκείνον του μυστικισμού, γιατί αποτελεί ακριβώς την επίδειξη δογματικής αιτίασης ότι ο μυστικισμός δεν ενδιαφέρεται για αυτό.

Η ανθρωπιστική συνείδηση από την άλλη είναι βασισμένη στη γνώση της ανθρώπινης φύσης, σε μια ολιστική προοπτική του ατόμου. Εδώ περιλαμβάνονται και στοιχεία αυταρχισμού της προσωπικότητας του, όταν δρα κυρίως σε ομάδες ή σε ιστορικά ταραγμένες εποχές. Είναι βασισμένο στην προϋπόθεση ότι κάποιοι πρέπει να ξέρουν τη φύση του ανθρώπου προκειμένου να διατυπώσουν έγκυρους ηθικούς κώδικες. Με βάση την ισχύ της ανθρώπινης αυτονομίας, οι έγκυροι ηθικοί κανόνες διαμορφώνονται από τον ανθρώπινο λόγο.

Η ανθρωπιστική ηθική είναι εφαρμοσμένη επιστήμη και οδηγεί στην πεποίθηση ότι οι πηγές κανόνων για την ηθική συμπεριφορά βρίσκονται στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Οι ηθικοί αυτοί κανόνες είναι βασισμένοι στις ανθρώπινες έμφυτες ιδιότητες, και τα αποτελέσματα παραβίασής τους οδηγούν στη διανοητική και συναισθηματική αποσύνθεση του ανθρώπου129. Για τον λόγο αυτό, κατά τον Fromm, ο σκοπός της ψυχολογίας καθίσταται ηθικός, με την έννοια ότι θα πρέπει όχι μόνο να ξεσκεπάζει τις ψεύτικες ηθικές κρίσεις αλλά να αποτελεί τη βάση για την δημιουργία έγκυρων κανόνων συμπεριφοράς.

Ο ανθρωπισμός του Fromm, στηρίζεται στον μυστικισμό και πρέπει να εξεταστεί η συμβολή του ερευνητή στη συζήτηση μεταξύ της ορθόδοξης θεολογίας και του μυστικισμού. O Fromm, έχοντας την πεποίθηση ότι η ύπαρξη είναι εφικτή και πραγματική μέχρι το σημείο που είναι ελεύθερη από κατοχή, ερμηνεύει τη μυστικιστική εμπειρία του Ενός, και απαντά σε εκείνες τις ερωτήσεις που σχετίζονται με την υποστήριξη του θεολόγου ότι η θεολογία ενδιαφέρεται για τη μυστική αυτή εμπειρία. Η κατοχή ή υπόσταση κάποιας εναλλαγής αποκαλύπτει τον όρο για τη δυνατότητα της θρησκευτικής εμπειρίας γενικά και δημιουργεί έναν δεσμό μεταξύ της στήριξης της θρησκευτικής και της εμπειρικής εμπειρίας. συνδυάζει την επιστημονική γνώση και τη θρησκευτική εμπειρία αλλά μπορεί επίσης να στηρίξει και τις δυο έννοιες κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η αλήθεια και η σύνδεση της επιστημονικής γνώσης και της εμπιστοσύνης σε αυτές να έχουν την απόλυτη στήριξή τους στη θρησκευτική εμπειρία, αφ’ ενός και, αφ’ ετέρου, η θρησκευτική εμπειρία να έχει τη στήριξή της στην εμπειρική δραστηριότητα που η επιστήμη καθιστά πιθανή. Γι’ αυτόν τον λόγο, η μυστικιστική εμπειρία του Ενός, δεν είναι μια απλή μετάβαση σε ενός είδους υπερβατικότητα ή παραλογισμό. Δεν είναι καν μία μυστηριακή ατμόσφαιρα της πραγματικότητας (άλλωστε, ο μυστικισμός είναι σε μεγάλο βαθμό αντίθετος από τη μυστηριακή ατμόσφαιρα). Αντιπροσωπεύει τη συνεπή, αν όχι τη συνεχή, συνειδητοποίηση της εμπειρίας ότι το άτομο έχει φτάσει στο βαθμό να αρνείται έναν προσδιορισμό της ζωής του με βάση το τι έχει και το τι μπορεί να έχει. Η εμπειρία του Ενός ανακαλύπτει ότι με την άρνηση όλων των πιθανών προσδιορισμών της ανθρώπινης ύπαρξης, της ενότητας με τον εαυτό, ο φυσικός και ανθρώπινος περιβάλλων κόσμος γίνεται δυνατός και μόνο μέσα από την ελευθερία όλης της ετερονομίας μπορεί να εκτυλιχθεί ο λόγος και η αγάπη134. Ο Fromm δέχεται ότι ο άνθρωπος, ανίκανος να προσφύγει στην αποκάλυψη ή τον λόγο, υιοθέτησε τη θέση ότι «οι κρίσεις αξιών και οι ηθικοί κανόνες είναι αποκλειστικά θέματα προτίμησης και ότι καμία αντικειμενικά έγκυρη δήλωση δεν μπορεί εν σχέση προς αυτές. Δεδομένου όμως του γεγονότος ότι το άτομο δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αξίες και κανόνες, αυτός ο σχετικισμός του, δημιουργεί ένα εύκολο θήραμα για τα παράλογα συστήματα αξιών της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας καθώς και για αιτήματα του κράτους ενώ ταυτόχρονα καλλιεργεί ενθουσιασμό για τις μαγικές ιδιότητες των ισχυρών ηγετών και μηχανισμών ενώ η υλική επιτυχία καθίσταται η κύρια πηγή για τους κανόνες και τις αξίες του.»135. Με τον αγώνα αυτόν ωριμάζει σταδιακά ο πιστός και αισθάνεται όλο και περισσότερο τη χαρά της τήρησης των εντολών του Θεού, τη χαρά της άσκησης της αρετής. Η πλήρης όμως γνώση του ανθρώπου νοητικά είναι δυνατή και μπορεί να λάβει χώρα μόνον στην πράξη της αγάπης.

Ο σύγχρονος, αλλοτριωμένος και φοβισμένος άνθρωπος είναι ελάχιστα ικανός για αγάπη. Χρειάζεται γνώση σχετικά με τις προσεγγίσεις του. Η ψυχολογία βοηθά αλλά μόνον ως υποκατάστατο της αγάπης

. Για τον Fromm η πίστη στον Θεό φαίνεται να έρχεται αντιμέτωπη με το πρόβλημα της αμαρτίας και της λύτρωσης του ανθρώπου με την άσκηση της αγάπης και την ταπεινοφροσύνη. Όμως η θρησκεία συνθηκολόγησε και συμβιβάσθηκε με την κοσμική εξουσία, κάτω από ένα ευρύ πλέγμα συμφερόντων, διχάζοντας τους ανθρώπους. Αφού, κατά τον Fromm, τα χαρακτηριστικά της αληθινής αγάπης είναι φροντίδα, ευθύνη, σεβασμός και γνώση, θα μπορούσε κανείς να δεχτεί την καλλιέργεια όλων αυτών σε ατομικό επίπεδο για την έξοδο του ανθρώπου από το περίβλημα της αμαρτίας και την λύτρωσή του κάτω από ένα υπερβατικό, άφθαρτο μανδύα, που θα ενισχύει την ισότητα όλων και την βιωματική έκφραση της αγάπης για όλη την ανθρωπότητα. Μια παραγωγική ανταλλαγή ανάμεσα στην ορθόδοξη θεολογία και την ηθική και τον ανθρωπισμό του Fromm πρέπει να σεβαστεί αυτό το χαρακτηριστικό της έννοιας του ανθρωπισμού του, ο οποίος είναι και επιστημονικός και θρησκευτικός.

DADT. Η ΝΕΑ ΤΑΣΗ ΜΟΔΑΣ ΣΤΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ . ΜΗ ΡΩΤΑΣ, ΜΗ ΜΙΛΑΣ

 ΠΑΝΤΑ ΓΙΝΟΤΑΝ ΑΥΤΟ, (ΩΣ ΑΠΙΣΤΙΑ) ΣΕ ΜΙΚΡΟΤΕΡΟ ΒΑΘΜΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΠΙΣΗΜΑ. ΣΗΜΕΡΑ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΟΥΝ ΤΟ ΨΕΜΑ ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΑΝΑΝ ΜΟΔΑ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΝΑ ΒΓΑΙΝΕΙ Ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΕ ΟΠΟΙΟΝ/Α ΘΕΛΕΙ, ΚΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΑΝΤΡΕΜΕΝΟΣ Η ΠΑΝΤΡΕΜΕΝΗ ,ΝΑ ΜΗ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΠΑΝΤΡΕΥΤΕΙ. ΘΕΤΙΚΟ Η ΑΡΝΗΤΙΚΟ; ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΠΟΣΟ ΤΟΝ ΤΡΕΦΕΙ ΑΥΤΟ, ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥ, ΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΑ ΕΚΤΟΝΩΝΕΤΑΙ ΜΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟ ΤΡΟΠΟ, ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ. ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ, ΓΙΑΤΙ ΕΝΑ ΑΤΟΜΟ ΜΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΉ (ΟΧΙ ΠΤΥΧΙΑ) ΜΕ ΑΝΕΠΤΥΓΜΕΝΟ ΤΟ ΔΕΞΙ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ, ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΤΑΙ ΜΕ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΡΩΤΙΚΕΣ,(ΔΕΙΧΝΕΙ ΕΝΑ ΚΟΜΠΛΕΞ ΚΑΤΩΤΕΡΟΤΗΤΑΣ) ΕΧΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΠΟΛΛΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΝΕΙ ΕΝΑΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ. ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ, ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΠΟΥ ΕΙΧΕ , ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΤΟΥ, ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΣΟ ΑΠΟΒΛΕΠΕΙ ΣΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΟΥ, ΠΟΣΟ ΥΛΙΣΤΗΣ ΕΙΝΑΙ, ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΤΟΥ ΕΓΩΚΕΝΤΡΙΣΜΟ.(ΑΝ ΕΧΕΙ ΧΑΜΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΑΝΕΒΑΣΕΙ) ΤΟΥ ΒΓΑΙΝΕΙ ΣΕ ΚΑΛΟ ΣΤΗ ΖΩΉ ΤΟΥ; ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑ ΠΑΝΩ. ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ. ΘΕΛΕΙ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ. ΣΥΝΗΘΩΣ ΟΤΑΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΚΟΡΕΣΜΟΣ, ΕΧΕΙ ΧΑΣΕΙ ΑΛΛΑ ΟΥΣΙΩΔΗ ΚΑΙ ΝΟΙΩΘΕΙ ΡΗΧΟΣ/Η ΚΑΙ ΚΕΝΟΣ/Η. ΑΝ ΕΧΕΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ , ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΛΗΦΤΕΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΧΑΡΟΥΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΛΟ ΤΟΥ. ΑΝ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΥΕΙ ΣΥΝΗΘΩΣ, ΓΙΑΤΙ ΔΕ ΝΟΙΩΘΕΙ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΠΟΥ ΘΑ ΗΘΕΛΕ ΝΑ ΠΑΡΕΙ, ΚΑΙ ΠΑΙΡΝΕΙ ΧΑΠΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΑΡΑ ΤΟΥ. ΑΛΛΟΙ/ΕΣ ΠΑΛΙ ΛΕΝΕ, ΘΑ ΚΑΝΩ ΤΩΡΑ ΥΠΕΡΒΟΛΕΣ, ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΓΕΡΑΣΩ ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΩ, ΘΑ ΕΧΩ ΜΙΑ ΓΙΑ/ΕΝΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΡΑΜΑΤΑ ΜΟΥ (ΤΟ ΠΟΤΕ ΕΝΝΟΟΥΝ ,ΑΥΤΟΙ ΤΟ ΞΕΡΟΥΝ. ΤΑ ΓΕΡΑΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΧΕΤΙΚΑ) ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΔΩΣΕΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΟΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΠΏΣ ΘΑ ΠΑΡΟΥΝ; ΤΟΣΟΣ ΕΓΩΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΩΡΙΜΟΤΗΤΑ; ΑΝ ΕΝΝΟΟΥΝ ΝΟΣΟΚΟΜΑ ΕΝΑΝΤΙ ΑΜΟΙΒΗΣ, ΟΛΟΙ ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ ΚΑΙ ΣΕ ΑΝΑΓΚΗ ΦΥΣΙΚΑ ΘΑ ΤΟ ΚΑΝΟΥΜΕ. ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΟ ΑΥΤΟ, ΚΑΙ ΑΛΛΟ ΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΚΑΙ Η ΜΗ ΠΛΗΡΩΜΕΝΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΜΕ ΣΕΣΤΑΣΙΑ ΨΥΧΗΣ. ΤΟ ΙΔΙΟ ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΙ ΑΚΟΜΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ, ΣΤΙΣ ΟΜΟΦΥΛΟΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ.