ΙΑΤΡΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ . ΑΠΛΟ ΚΑΤΑΝΟΗΤΟ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

 

ΙΑΤΡΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ . ΑΠΛΟ ΚΑΤΑΝΟΗΤΟ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Σχέση ψυχολογικού και σωματικού παράγοντα.

Συσσωρευμένη κλινική εμπειρία έχει δείξει ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες και η σωματική υγεία συνδέονται στενά, ενώ η παρατήρηση της ποιότητας και της φύσης των σχέσεων μεταξύ συγκινήσεων και σωματικών λειτουργιών, έδειξε ότι οι συγκινήσεις έχουν στενή σχέση και με τα σωματικά συμπτώματα.

Μεταβολές της καρδιαγγειακής και νεφρικής λειτουργίας, της πηκτικότητας και της γλοιότητας του αίματος ως αποτέλεσμα συγκινησιακών καταστάσεων αποτελούν πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα. Είναι γνωστή η επίδραση των συναισθημάτων στη φυσιολογική λειτουργία των οργάνων, τόσο από παρατηρήσεις περιπτώσεων, όσο και από παρατηρήσεις σε πειραματικές συνθήκες. Στην ιστορική αφετηρία της μελέτης αυτής της επίδρασης βρίσκονται οι Wolf και Wolff (1947), όταν δημοσίευσαν την περίπτωση νεαρού ο οποίος σε ηλικία 17 ετών, μετά από χειρουργική επέμβαση, παρουσίασε ένα γαστροκοιλιακό συρίγγιο που επέτρεπε την παρατήρηση της επιφάνειας του γαστρικού βλεννογόνου του στομάχου και έτσι δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστωθούν χαρακτηριστικές μεταβολές της μορφολογίας και της λειτουργίας του βλεννογόνου σε σχέση με συναισθηματικές καταστάσεις.

Κατά τον θυμό ο βλεννογόνος γινόταν οιδηματώδης, υπεραιμικός και σποραδικά εμφανίζονταν παροδικά έλκη. Σε καταστάσεις θλίψης ο βλεννογόνος καθίστατο αναιμικός, με μειωμένη κινητικότητα στομάχου και έκκριση γαστρικού υγρού. Στο θέμα, όμως, της αιτιολογικής σχέσης μεταξύ συγκινήσεων και ορισμένων σωματικών νόσων, αυτών που ονομάστηκαν ψυχοσωματικές, τα πράγματα δεν είναι σαφή. Η ισχυρή, κατά τα τελευταία χρόνια, αμφισβήτηση της αιτιολογικής σημασίας των συναισθημάτων στην παθογένεση των ψυχοσωματικών νόσων οδήγησε στη μετριοπαθέστερη άποψη ότι οι συγκινήσεις παίζουν σημαντικό, αλλά όχι αιτιολογικό ρόλο. Οι ψυχικές πιέσεις της καθημερινής ζωής που εκπηγάζουν από την εργασία, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την οικογένεια συχνά εμπλέκονται στην ανάπτυξη ψυχοσωματικών νόσων.

Συγκινήσεις και σώμα Η Ψυχοσωματική Ιατρική θα μπορούσε να ονομαστεί και Ιατρική των συ

Συγκινήσεις και σώμα .

Η Ψυχοσωματική Ιατρική θα μπορούσε να ονομαστεί και Ιατρική των συγκινήσεων, διότι το δίπολο ψυχή-σώμα ουσιαστικά ανάγεται στο δίπολο συναίσθημα-σώμα ή, καλύτερα, συγκίνηση-σώμα, αφού οι έννοιες του συναισθήματος και της συγκίνησης δεν ταυτίζονται πλήρως. Κατά το συναίσθημα κυριαρχεί το βίωμα της εμπειρίας, ενώ κατά τη συγκίνηση προστίθεται και μια ισχυρότερη εκφραστική διάθεση.

Το πρόβλημα της επίδρασης των ψυχικών λειτουργιών επί των σωματικών λειτουργιών ανάγεται στην επίδραση των συγκινήσεων επί του σώματος, κυρίως διά του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Και αυτό διότι ακόμη και αν άλλες ψυχικές λειτουργίες, όπως η αντίληψη, η μνήμη ή η βούληση, επιδρούν στις σωματικές λειτουργίες, αυτό πραγματοποιείται μέσω των συναισθημάτων και των συγκινήσεων που διεγείρουν.

Μια συγκινησιακή κατάσταση που παρατείνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα κινητοποιεί φυσιολογικούς προσαρμοστικούς μηχανισμούς, γεγονός που ενδέχεται να τους καταστήσει παθογόνους και έτσι να πυροδοτηθούν νοσογόνες διεργασίες. Ο ασθενής είναι δυνατόν να μην έχει ακριβή συνείδηση των συναισθημάτων που του προκαλούν σωματικές μεταβολές, και πολύ περισσότερο τις παθολογικές σωματικές μεταβολές, ιδιαίτερα εκείνες που εκδιπλώνονται με βραδύ ρυθμό.

Τα σωματικά συμπτώματα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνέπειες των συναισθημάτων, αλλά δεν παίρνουν τη θέση τους, δηλαδή τα συναισθήματα δεν μετατρέπονται σε συμπτώματα, συνυπάρχουν και, μερικές φορές, είναι δυνατόν να ενισχύσουν αυτά τα συναισθήματα ή να προκαλέσουν καινούργια. Παρά το ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των ατόμων ως προς τη σχέση των συναισθημάτων προς τα συμπτώματα, οι σωματικές απαντήσεις είναι σε κάθε άτομο σταθερές και στερεότυπες.

Τα συναισθήματα μεταμορφώνονται σε σωματικά συμπτώματα μέσα από ποικίλους και διαφορετικούς μηχανισμούς. Το άγχος τείνει να μειώνει τον ουδό του άλγους και αυτό σημαίνει ότι αγχώδη άτομα είναι περισσότερο ευάλωτα σε επώδυνα ερεθίσματα. Το άγχος, επίσης, είναι δυνατόν να προκαλεί αυξημένη σύσπαση των γραμμωτών μυϊκών ινών, η οποία εκδηλώνεται, για παράδειγμα, και ως κεφαλαλγία τάσεως. Η υπερδραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει επώδυνες ή δυσλειτουργικές καταστάσεις, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Μεταβολές παρατηρούνται και στη δραστηριότητα των ενδοκρινών αδένων.

Βιοχημικές διαταραχές λόγω υπεραερισμού εμφανίζονται κατά τις περιόδους φόβου και πανικού. Κατά τον Alexander1 (1950), οι συναισθηματικές συγκρούσεις που συνδέονται με επιθετική στάση και συμπεριφορά εκφορτίζονται μέσα από μια διαδικασία που ακολουθεί τρεις φάσεις: την «ψυχοδιανοητική» φάση, κατά την οποία η επίθεση εκδιπλώνεται σε επίπεδο φαντασιωσικό, τη φάση του «αυτόνομου νευρικού συστήματος», που περιλαμβάνει γεγονότα σχετιζόμενα με τον μεταβολισμό και την κυκλοφορία του αίματος, και τη «νευρομυϊκή» φάση, κατά την οποία η επιθετικότητα μετατρέπεται σε κινητική συμπεριφορά.

Ψυχοσωματικά συμπτώματα και νόσο

Οι σχέσεις συναισθηματικών καταστάσεων με σωματικά συμπτώματα διαφέρουν από λαό σε λαό και από κουλτούρα σε κουλτούρα. Διαπολιτιστικές διαφορές, επίσης, υπάρχουν ως προς τον ουδό και την ανοχή του πόνου, καθώς και στην αντίδραση στον πόνο από φυσιολογική και συμπεριφορική άποψη (Λυκέτσος & Λυκέτσος, 1990). Τυπικές, αλλά αμφισβητούμενες, ψυχοσωματικές νόσοι είναι το βρογχικό άσθμα, η αρτηριακή υπέρταση, το γαστρικό έλκος, οι κολίτιδες, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το έκζεμα, η αλωπεκία, η ψωρίαση. Κατά καιρούς στον κατάλογο έχουν προστεθεί και η ψυχογενής ανορεξία, ο διαβήτης, οι καρδιακές αρρυθμίες, ο υπερθυρεοειδισμός, η παχυσαρκία κ.λπ. Στους άνδρες είναι συχνότερες οι ψυχοσωματικές παθήσεις του δέρματος και το πεπτικό έλκος, ενώ στις γυναίκες η ημικρανία, ο υπερθυρεοειδισμός και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Μετατρεπτικά φαινόμενα Ο όρος «μετατρεπτική» αναφέρεται στην υπόθεση ότι το σωματικό σύμπτωμα αναπαριστά τη συμβολική επίλυση μίας ασυνείδητης ψυχολογικής σύγκρουσης. H μετατρεπτική διαταραχή αναφέρεται στην ύπαρξη συμπτωμάτων που επηρεάζουν την εκούσια κινητική ή την αισθητηριακή λειτουργικότητα και υποδηλώνουν την ύπαρξη κάποιας νευρολογικής ή άλλου είδους σωματικής πάθησης. Θεωρείται ότι ψυχολογικοί παράγοντες σχετίζονται με την εμφάνιση του συμπτώματος λόγω του ότι η έναρξη συνάδει με συγκρούσεις ή άλλου είδους στρεσογόνους παράγοντες. Επειδή τα συμπτώματα αναφέρονται στην κινητικότητα και την αισθητικότητα συχνά αναφέρονται ως «ψευδονευρολογικά» και όσο πιο περιορισμένες είναι οι ιατρικές γνώσεις του ατόμου, τόσο λιγότερο πειστικά είναι τα συμπτώματα.

Τα συμπτώματα συνήθως δεν ανταποκρίνονται στην ανατομία και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος και συχνά δεν παρουσιάζουν σταθερότητα. Για παράδειγμα ένα «παράλυτο» χέρι που τοποθετείται πάνω από το κεφάλι του ατόμου και αφήνεται δεν πέφτει πάνω στο κεφάλι, αλλά παραμένει για ένα σύντομο διάστημα ακίνητο και μετά πέφτει στο πλάι αποφεύγοντας το κεφάλι ή υπάρχει η ίδια δυσκολία κατάποσης για τις υγρές και τις στερεές τροφές. Τα μετατρεπτικά συμπτώματα δεν συνοδεύονται από εργαστηριακά ευρήματα.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου η πραγματική αιτία ενός «μετατρεπτικού» συμπτώματος μπορεί να πάρει χρόνια για να ανιχνευθεί, για παράδειγμα σκλήρυνση κατά πλάκας. Σωματοποίηση

Σωματοποίηση είναι η τάση του ασθενούς να αντιλαμβάνεται, να βιώνει και να εκδηλώνει ψυχολογικές καταστάσεις υπό τη μορφή σωματικών αισθήσεων, των σωματικών λειτουργικών αλλαγών (Lipowski, 1977). Η σωματοποίηση μοιάζει με τη μετατροπή κατά το ότι και σε αυτήν τα ψυχιατρικά συμπτώματα εκφράζονται διά του σώματος και κατά το ότι και οι δύο είναι ασυνείδητες διαδικασίες.

Η μεταξύ τους διαφορά βρίσκεται στο ότι στη σωματοποίηση τα προσβαλλόμενα όργανα ελέγχονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, ενώ στη μετατροπή κάθε όργανο είναι δυνατόν να προσβληθεί. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η σωματοποίηση βρίσκεται στην αφετηρία των ψυχοσωματικών παθήσεων, ενώ η μετατροπή στην αφετηρία μιας κατηγορίας υστερικών φαινομένων. Έτσι, ενώ το υστερικό σύμπτωμα είναι η συμβολική αναπαράσταση της προσπάθειας για επίλυση της ψυχοσύγκρουσης, το ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι αυτό καθαυτό η ισοδύναμη έκφραση τη ψυχοσύγκρουσης.

Μια ολόκληρη σειρά διαταραχών περιλαμβάνεται σε αυτή την κατηγορία, όπως εφιδρώσεις, κεφαλαλγίες, ξηροστομία, σεξουαλικές διαταραχές, διαταραχές από το γαστρεντερικό (διαταραχές κατάποσης, αεροφαγία, έμετοι, γαστρίτιδα, διαταραχές αφόδευσης) ή από το καρδιαγγειακό (παροξυσμική ταχυκαρδία, προκάρδια δυσφορία, έκτακτες συστολές).

Οι ασθενείς που σωματοποιούν είναι αρνητικοί σε κάθε υπόδειξη για ψυχικό υπόστρωμα των προβλημάτων τους. Χαρακτηριστικό των διαταραχών σωματοποίησης, οι οποίες είναι ιδιαίτερα συχνές στις γυναίκες, αποτελεί η επαναλαμβανόμενη εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων για τα οποία οι ασθενείς ζητούν ιατρική βοήθεια, ενώ τα αρνητικά ευρήματα για σωματική παθολογία δεν τους καθησυχάζουν παρά μόνο προσωρινά.

Οι ποικίλες φαρμακευτικές θεραπείες στις οποίες εμπλέκονται ενδέχεται να δημιουργήσουν προβλήματα κατάχρησης ή εξάρτησης από φαρμακευτικές ή άλλες θεραπείες

ΠΑΝΤΑ ΤΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣΑ ΜΕ ΑΓΩΓΉ ΝΑ TIΣ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΚΑΙ ΜΕ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΕΓΩΙΣΤΙΚΑ ΑΤΟΜΑ BLOOG