Διαμόρφωση της ταυτότητας του ανθρώπου κατά Erikson (1968)
Ο Erikson υποστηρίζει ότι η προσωπικότητα του ατόμου, δεν διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία, αλλά συνεχίζει να εξελίσσεται και να διαφοροποιείται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Προβάλλει σε κάθε στάδιο της ζωής του διαφορετικούς στόχους και ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν. Σε κάθε μια απτις φάσεις αυτές αντιστοιχεί και κάθε μια αναπτυξιακή κρίση του ΕΓΩ, την οποία το άτομο πρέπει να επιλύσει. Κάθε αναπτυξιακή φάση βασίζεται στην επιτυχή επίλυση των συγκρούσεων των προγενέστερων φάσεων ( Παρασκευόπουλος, 1985)
Η αδυναμία επίλυσης των συγκρούσεων των προηγούμενων φάσεων είναι πιθανόν να επηρεάσει την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη τους ατόμου. Στην εφηβεία η αναπτυξιακή κρίση που καλείται να επιλύσει το άτομο είναι η απόκτηση ταυτότητας του ΕΓΩ η σύγχυση ρόλων.. Στις σύγχρονες κοινωνίες φαίνεται πως το μεγαλύτερο μέρος των διεργασιών για τη συγκρότηση ταυτότητας συμβαίνουν στην ύστερη εφηβεία και πιθανόν όχι πριν απτη νεότητα. Ο έφηβος δεν έχει μόνο να ορίσει, να αξιολογήσει και να ολοκληρώσει συγκεκριμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά και ιδιότητες. Πρέπει επίσης να εξετάσει τους ρόλους που θα αναλάβει στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο και να διαμορφώσει την ταυτότητα του, διατηρώντας ταυτόχρονα μια αίσθηση διαχρονικής συνέχειας του εαυτού.
Ο Erikson περιγράφει οκτώ βασικές αναπτυξιακές κρίσεις του ΕΓΩ που καλύπτουν όλη την πορεία της ζωής, από τη γέννηση μέχρι τη γεροντική ηλικία
Είναι οι εξής.
Εμπιστοσύνη-δυσπιστία (πρώτος χρόνος της ζωής)Αν το βρέφος νιώθει ότι οι ανάγκες του ικανοποιούνται μόλις προκύψουν, αναπτύσσει συναισθήματα εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Αντίθετα, αν νιώθει ότι παραμελείται αναπτύσσει συναισθήματα δυσπιστίας, καχυποψίας και ανασφάλειας
Αυτονομία-αμφιβολία(δεύτερος χρόνος της ζωής)Αν το βρέφος νιώσει ότι οι άλλοι αναγνωρίζουν την ικανότητα του να ενεργεί με τον δικό του τρόπο και ρυθμό, αναπτύσσει το συναίσθημα της άσκησης προσωπικού έλεγχου στον εαυτό του και στο περιβάλλον του. Αν αντίθετα νιώσει ότι οι άλλοι είναι υπερπροστατευτικοι απέναντι του αναπτύσσει το συναίσθημα της ντροπής και της αμφιβολίας
Πρωτοβουλία-ενοχή(προσχολική ηλικία) Αν το παιδί νιώσει ότι ενθαρύνεται στην εξερεύνηση του περιβάλλοντος του, αναπτύσσει το συναίσθημα της πρωτοβουλίας. Αντίθετα αν αισθανθεί ότι δεν ενισχύεται ώστε να ενεργήσει αυτοβούλως, αναπτύσσει το συναίσθημα της ενοχής.
Φιλοπονία-κατωτερότητα (μέση παιδική ηλικία). Αν το παιδί ενισχυθεί στην προσπάθεια του να αντιμετωπίζει και να ξεπερνά προκλήσεις αναπτύσσει συναισθήματα φιλοπονίας και εργατικότητας. Στην αντίθετη περίπτωση αναπτύσσει το συναίσθημα της κατωτερότητας
Ταυτότητα-σύγχυση ρόλων (εφηβεία) Αν ο έφηβος κατορθώσει να συνενώσει σε ένα αρμονικό σύνολο αντιθετικές πτυχές της κοινωνικής του συμβίωσης, θα διαμορφώσει μια ικανοποιητική προσωπική ταυτότητα και μια σαφή εικόνα του εαυτού του. Διαφορετικά θα αισθανθεί σύγχυση και θα βιώσει κρίση ταυτότητας
Οικειότητα-απομόνωση (νεανική ηλικία)Αν το άτομο καταφέρει να διαμορφώσει σχέσεις που διέπονται από αγάπη, στοργή και εμπιστοσύνη, θα αναπτύξει το συναίσθημα της οικειότητας. Διαφορετικά θα νιώσει απομονωνόμενο και θα αποφύγει τη δημιουργία στενών διαπροσωπικών σχέσεων
Πανανθρώπινο ενδιαφέρον-αυτοαποροφηση(μεση ώριμη ηλικία) Αν το άτομο έχοντας εξασφαλίσει μια ικανοποιητική επαγγελματική και κοινωνική προσαρμογή, εργαστεί για την οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου, αναπτύσσει ένα πανανθρώπινο ενδιαφέρον. Διαφορετικά, καταλήγει σε καταστάσεις αυτοαπαρόφησης και απραξίας
Καταξίωσης-απόγνωση(ύστερη ώριμη ηλικίας)Αν το άτομο διαπιστώσει ότι η μέχρι τώρα πορεία του ήταν επιτυχής, θα αναπτύξει το συναίσθημα της καταξίωσης. Αν όμως διαπιστώσει ότι απέτυχε, θα νιώσει πικρία, αναξιότητα και απόγνωση. Παροτι κανένα από τα στάδια αυτά δεν ολοκληρώνεται σε μια μόνο φάση της ζωής του ατόμου και όλα τους εκτείνονται σε ολόκληρο το ηλικιακό φάσμα, ωστόσο οι κύριες διεργασίες κάθε σταδίου συμβαίνουν σε μια μόνο φάση της ζωής. Η απόκτηση ταυτότητας αποτελεί, κατά Erikson, την κυρία αναπτυξιακή απαίτηση της εφηβείας. Κατά την περίοδο αυτή ο έφηβος πρέπει όχι μόνο να προσδιορίσει τον εαυτο του στη βάση του συγκεκριμένου χαρακτηριστικών, αλλά και να εξετάσει τους γενικότερους ρόλους που θα κληθεί να αναλάβει ως ενήλικας στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, διαμορφώνοντας ταυτότητα φύλου, επαγγελματική , θρησκευτική και πολιτική ταυτότητα. Στην εφηβεία το άτομο πειραματίζεται με διάφορες επίπλαστες προσωπικότητες και προσπαθεί να διαμορφώσει θεωρίες και φιλοσοφικά συστήματα που να συνενώνουν σε ένα αρμονικό συνολο τους πολλαπλούς εαυτούς και ρόλους του. Η αδυναμία τους έφηβου να άρει τις ασυνέπειες ανάμεσα σε αντιθετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του αποτελεί παράγοντα κίνδυνου διαμόρφωσης πιθανόν αντικρουόμενων ταυτοτήτων.
(Η εξέλιξη του Παιδιού στο κοινωνικό περιβάλλον. Θέματα Εφηβείας..Χρ. Νοβα-Καλτσουνη. Ευ. Μακρη-Μποτσαρη Α. Τσιμπουκλη. Πάτρα 2002)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου