ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ . ΤΕΧΝΗ

 

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ . ΤΕΧΝΗ

Η τέχνη συνειδητοποίησε την ελευθερία της έκφρασης της, στα εκατό χρόνια ανάμεσα στο 520 και το 420π.Χ. περίπου. Προς το τέλος του πέμπτου αιώνα οι καλλιτέχνες είχαν απόλυτη συναίσθηση της δύναμης και της τεχνικής τους. Το ίδιο συνέβαινε και με το κοινό, αφού οι καλλιτέχνες θεωρούνταν ακόμα βιοτέχνες, και παρά το γεγονός ότι τους έβλεπε υποδεείς η υψηλή κοινωνία, ένα ολοένα μεγαλύτερο μέρος του κοινού άρχισε να ενδιαφέρεται για την δουλειά και το πολιτικό τους ρόλο. Οι άνθρωποι έκαναν σύγκριση ανάμεσα στις αρετές των σχολών δηλαδή στη μέθοδο, στο ύφος και στην παράδοση που διαφοροποιούσαν τους καλλιτέχνες των διάφορων πόλεων.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σύγκριση και ο συναγωνισμός ανάμεσα στις σχολές παρακινούσε τους καλλιτέχνες να εντείνουν αδιάκοπα τις προσπάθειές τους, και βοηθούσε στην δημιουργία αυτής της ποικιλίας που τόσο θαυμάζουμε στην ελληνική τέχνη, και στην αρχιτεκτονική.

Άρχισαν τότε να χρησιμοποιούνται παράλληλα διάφοροι ρυθμοί. Ο Παρθενώνας είχε κτιστεί σύμφωνα με τον δωρικό ρυθμό στα μεταγενέστερα όμως κτίρια της Ακρόπολης χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία του ιωνικού. Η αρχή που διέπει την αρχιτεκτονική αυτών των ναών, είναι η ίδια με των δωρικών αλλά η συνολική όψη και ο χαρακτήρας τους είναι διαφορετικά. Το κτίριο όπου ο ιωνικός ρυθμός εμφανίζεται στην τελειότερη μορφή του είναι το Ερεχθείο. Οι κίονες του ιωνικού ναού είναι ρωμαλέοι, και δυνατοί, και μοιάζουν με λεπτούς κορμούς. Το κιονόκρανο δεν είναι πια απλό σαν αστόλιστο προσκεφάλι, αλλά είναι πλούσια διακοσμημένο στα πλάγια με έλικες, και αυτές μοιάζουν να εκφράζουν τον ρόλο του τμήματος που τους στηρίζει. Το επιστύλιο επάνω στο οποίο ακουμπούσε η στέγη, και γενικά τα κτήρια αυτά με τις εξαίσια επεξεργασμένες λεπτομέρειες έδιναν μια εντύπώση άπειρης χάρης και άνεσης.

Η γλυπτική και η ζωγραφική αυτής της περιόδου που αρχίζει με την γενιά που διαδέχεται τον Φειδία, έχουν την ίδια χάρη και άνεση. Η Αθήνα πολεμούσε τότε με την Σπάρτη, και ο φοβερός εκείνος πόλεμος ήταν το τέλος της ευημερίας ολόκληρης της Ελλάδας. Τα γλυπτά και η διακόσμηση του ναού της Άπτερης νίκης, φανερώνουν μια μεταβολή στο γούστο, και μια στροφή προς την λεπτότητα που χαρακτηρίζει και τον υπόλοιπο ιωνικό ρυθμό. Τα γλυπτά αυτά είναι ακρωτηριασμένα, και βλέποντας τέτοια έργα καταλαβαίνουμε ότι ο καλλιτέχνης είχε την ικανότητα να κάνει ότι ήθελε. Δεν πάλευε με κανενός είδους δυσκολίες για να παραστήσει την κίνηση. Οι καλλιεργημένοι Έλληνες συζητούσαν πια για την ζωγραφική και τη γλυπτική, όπως για την ποίηση και το θέατρο και επαινούσαν τα έργα για την ομορφιά τους ή διαφωνούσαν με την μορφή τους.

Ο μεγαλύτερος γλύπτης της εποχής ο Πραξιτέλης ήταν πάνω από όλα ξακουστός για την γοητεία του έργου του και τη θελκτική έκφραση των γλυπτών του στο πιο φημισμένο άγαλμά του που το εξυμνούν πολλά ποιήματα. Παρίστανε αυτό τη θεά του έρωτα τη νεαρή Αφροδίτη τη στιγμή που έμπαινε στο λουτρό της το έργο όμως αυτό χάθηκε. Ένα άλλο άγαλμα που βρέθηκε στην Ολυμπία τον δέκατο ένατο αιώνα θεωρείται από πολλούς δικό του.

Δεν μπορούμε ωστόσο να είμαστε βέβαιοι στο έργο του Πραξιτέλη ότι δεν υπάρχει είδος ακαμψίας. Στέκει μπροστά μας σε μια αβίαστη στάση που δεν μειώνει το μεγαλείο του, αν όμως εξετάσουμε τον τρόπο που κατόρθωσε ο Πραξιτέλης να δώσει αυτή την εντύπωση αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ακόμα και σε τούτη την περίπτωση, ότι τα διδάγματα της αρχαίας τέχνης υπάρχουν και δεν έχουν λησμονηθεί.

Ο Πραξιτέλης επίσης φροντίζει να μας δείξει τους αρμούς του σώματος και να μας κάνει να καταλάβουμε όσο σαφέστερα γίνεται τη λειτουργία του. Όλα αυτά είναι σε θέση τώρα να τα κάνει χωρίς να γίνεται το άγαλμα άκαμπτο και άψυχο. Μπορεί να δείξει τους μυς και τα οστά να φουσκώνουν και να κινούνται κάτω από το παλαιό δέρμα, μπορεί να δώσει την αίσθηση ενός ζωντανού σώματος με όλη την χάρη και την ομορφιά του. Πρέπει όμως να συνειδητοποιήσουμε πως ο Πραξιτέλης και οι άλλοι καλλιτέχνες έφτασαν στην ομορφιά μέσα από την γνώση. Κανένα ανθρώπινο σώμα δεν είναι τόσο συμμετρικό τόσο καλοφτιαγμένο και όμορφο όσο τα αγάλματα του. Ο κόσμος συχνά νομίζει πως οι Αρχαίοι Έλληνες γλύπτες μελετούσαν πολλά μοντέλα και διάλεγαν μόνο όσα από τα χαρακτηριστικά που τους άρεσαν. Αντέγραφαν προσεκτικά σε πρώτο στάδιο τη μορφή ενός πραγματικού ανθρώπου και έπειτα τον εξωράιζαν παραλείποντας τις ατέλειες η τα χαρακτηριστικά, που δεν συμφωνούσαν με τη δική τους ιδέα για το τέλειο σώμα Λένε πως οι αρχαίοι Έλληνες καλλιτέχνες εξιδανίκευαν την φύση όπως ο φωτογράφος ρετουσάρει ένα πορτραίτο σβήνοντας τα ψεγάδια. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπιζαν τα πράγματα οι αρχαίοι ήταν εντελώς αντίθετος σε όλους αυτούς τους αιώνες. Οι καλλιτέχνες για τους οποίους μιλήσαμε προσπάθησαν να εμφυσήσουν όλα τα έργα εκείνης με σοφία και μαστοριά στις μορφές. Επί πλέον οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν σημασία και σε κάτι άλλο. Το γεγονός ότι η νέα ελευθερία που τους έδινε την δυνατότητα να παραστήσουν το ανθρώπινο σώμα σε οποιαδήποτε στάση η κίνηση μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσει την εσωτερική μορφή των μορφών, ένας από τους μαθητές του Σωκράτη, μας λέει ότι αυτό ακριβώς συνιστούσε ο μεγάλος φιλόσοφος που υπήρξε και ο ίδιος γλύπτης.

Επεδίωκαν να παριστάνουν την λειτουργία της ψυχής, μελετώντας με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο τα συναισθήματα επηρεάζουν το κινούμενο σώμα

Σε όλους αυτούς τους αιώνες οι καλλιτέχνες για τους οποίους μιλήσαμε προσπάθησαν να εμφυσήσουν όλο και περισσότερη ζωή την εποχή του Πραξιτέλη. H μέθοδος τους έδωσε τους πιο ώριμους καρπούς, και τα παλιά πρότυπα άρχισαν να κινούνται και να ανασαίνουν στα χέρια του επιδέξιου γλύπτη. Στέκουν μπροστά μας σαν αληθινά ανθρώπινα πλάσματα που ανήκουν όμως σε έναν διαφορετικό κόσμο, επειδή οι Έλληνες ήταν υγιέστεροι η ωραιότεροι από τους άλλους λαούς.

( Τζ. Αλμπάνη Μ.Κασιμάτη.Εικαστικές Τέχνες στην Ευρώπη, Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα ωςτον 18ο. Πάτρα 2001)