ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ.ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΜΝΗΜΗ ΚΛΠ

 

ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥ

Γνωστική ανάπτυξη στην παιδική ηλικία

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΜΝΗΜΗ ΚΛΠ

Μέχρι το τέλος της προσχολικής ηλικίας, το παιδί έχει κατακτήσει την ικανότητα εσωτερικής αναπαράστασης του εξωτερικού κόσμου και τη συμβολική λειτουργία (π.χ. νοερές εικόνες, γλώσσα, συμβολικό παιχνίδι). Η εγωκεντρική σκέψη έχει υποχωρήσει και το παιδί είναι ικανό για αποκέντρωση, που του επιτρέπει να αντιλαμβάνεται την οπτική γωνία του άλλου. Έρευνες που εντάσσονται στην προσέγγιση της θεωρίας του νου δείχνουν ότι περίπου στο 4ο έτος τα παιδιά έχουν κατακτήσει την ικανότητα να αντιλαμβάνονται τι υπάρχει στον δικό τους νου και στον νου των άλλων και να το διαφοροποιούν (Mitchell, 2017 - Wellman, Cross, & Watson, 2001).ΣΤΑ 5 ΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ 90% ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΤΟΥΣ

Έχει επίσης υποχωρήσει η μαγική σκέψη και το παιδί είναι σε θέση να διακρίνει τη φαντασία από την πραγματικότητα (Γαλανάκη, 2011 - Defeyter, 2017 - Feldman, 2017/2019). Στο διάστημα μεταξύ 4 και 7 ετών, το οποίο αποκαλείται περίοδος της διαισθητικής σκέψης, το παιδί επιλύει με ορθό τρόπο προβλήματα, αν και δεν έχει ακόμα επίγνωση της διαδικασίας. Σύμφωνα με τη θεωρία του Piaget, το παιδί 7 έως 11 ετών διανύει το στάδιο των συγκεκριμένων λογικών διεργασιών.

Έχει την ικανότητα για νοητικές πράξεις που είναι εσωτερικευμένες στον νου, αντιστρέψιμες και οργανωμένες σε ολικές δομές (συστήματα). Χρησιμοποιεί τον επαγωγικό συλλογισμό (αναγωγή από το μερικό στο γενικό), κάνει λογικές ταξινομήσεις και κατηγοριοποιήσεις, κατανοεί την αιτιότητα και τη λογική αναγκαιότητα, αντιλαμβάνεται ταυτόχρονα τα μέρη και το όλον και βαθμιαία κατακτά τη διατήρηση διαφόρων φυσικών μεγεθών (π.χ. ποσότητα, βάρος, όγκο), δηλαδή είναι ικανό να αντιλαμβάνεται ότι ένα φυσικό μέγεθος διατηρείται παρά τις επιφανειακές αλλαγές που υφίσταται. (Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι η διατήρηση των φυσικών μεγεθών μπορεί να κατακτάται νωρίτερα, όταν αξιολογείται με έργα διαφορετικά από αυτά του Piaget· βλ. Siegal, 1991).

Η σκέψη του παιδιού αποκεντρώνεται (αντιλαμβάνεται περισσότερα του ενός χαρακτηριστικά μιας κατάστασης ταυτόχρονα) και χαρακτηρίζεται από αντιστρεψιμότητα (μπορεί να επιστρέψει πίσω στο σημείο από όπου ξεκίνησε και να αντιληφθεί ότι η αλλαγή σε μία διάσταση μιας κατάστασης αντισταθμίζεται από την αλλαγή σε μία άλλη διάσταση της ίδιας κατάστασης). Παράλληλα, κατακτάται και η έννοια του αριθμού. Το παιδί λοιπόν καθίσταται έτοιμο για την εκμάθηση της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής. Παρόλα αυτά, η σκέψη παραμένει συγκεκριμένη και προσκολλημένη στη φυσική πραγματικότητα και υπάρχει δυσκολία του παιδιού να αντιληφθεί κάτι πέραν αυτής (Feldman, 2017/2019· Lightfoot et al., 2009/2014· Smith et al., 2015/2018).

Βαθμιαία αναπτύσσεται και η ικανότητα διατήρησης και μετατόπισης της προσοχής, καθώς και η ικανότητα αναστολής της άμεσης αντίδρασης, καθιστώντας το παιδί ικανό να επωφελείται από τη σχολική μάθηση (Shaffer & Kipp, 2014).

Η μνήμη γίνεται πιο επιλεκτική και ευέλικτη, αυξάνεται η χωρητικότητά της, διευρύνεται η βάση των γνώσεων που έχει συσσωρευθεί και μειώνεται ο χρόνος για την επεξεργασία των πληροφοριών. Η αυτοβιογραφική μνήμη των παιδιών έχει βελτιωθεί σημαντικά και η ικανότητα μεταμνήμης, δηλαδή η γνώση από το παιδί των μνημονικών στρατηγικών (εσωτερική επανάληψη, οργάνωση των πληροφοριών) και των διεργασιών της ίδιας της μνήμης, είναι ενισχυμένη (Bjorklund, Schneider, Cassel, & Asley, 1994).

Τα παιδιά χρησιμοποιούν τις μνημονικές στρατηγικές με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, αξιοποιούν τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές συχνότερα και επιλέγουν ορθότερα μεταξύ αυτών (Lemaire & Siegler, 1995). H μεταγνώση βελτιώνεται σημαντικά μεταξύ 4 και 12 ετών, καθώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερο τον νου ως ένα ενεργητικό εργαλείο που ερμηνεύει την πραγματικότητα (Shaffer & Kipp, 2014) και έχουν μεγαλύτερες ικανότητες για αυτο-παρακολούθηση και αυτο-αξιολόγηση. ΟΛΑ ΒΕΒΑΙΑ ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΖΟΥΝ