ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

 

ΣΤΑΧΥΟΛΌΓΗΣΗ ΕΠΙΚΟΥΡΕΊΩΝ ΚΑΙ ΣΤΩΙΚΏΝ ΓΙΑ ΕΛΕΎΘΕΡΗ ΒΟΎΛΗΣΗ

Ελευθερία και αναγκαιότητα στην ελληνιστική φιλοσοφία

Ελληνιστική είναι η φιλοσοφία που ξεκινάει μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου το 323 π.χ και φτάνει μέχρι το τέλος της ρωμαϊκής Δημοκρατίας το 31 π. Χ Οι φιλοσοφικές σχολές που αναπτύσσονται αυτή την περίοδο είναι των επικουρείων, των στωικών και των σκεπτικών.

Προσεγγίζουμε τις απόψεις των επικουρείων και των στωικών στα πλαίσια της ηθικής και φυσικής φιλοσοφίας και συγκρίνουμε τις θεωρίες τους περί ελευθερίας της βούλησης και της αναγκαιότητας, αφού πρώτα περιγραφεί ο τρόπος γέννησης των δυο συστημάτων.

Κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου οι οπαδοί του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη συνέχιζαν να τροποποιούν τις φιλοσοφικές και μεταφυσικές αναζητήσεις, την πλατωνική και αριστοτελική σκέψη και σαν απόρροια αυτών των προβληματισμών, δημιουργήθηκαν αυτά τα δυο μεγάλα αξιόλογα συστήματα των επικουρείων και των στωικών, ανταγωνιστικά .

Είχαν βασιστεί στα δυο αρχαιότερα, αλλά χαρακτηρίστηκαν και από νεωτεριστικές ιδέες.

Για τους επικούρειους και στωικούς οι οποίοι θεωρούν αδιάψευστες τις θεωρίες τους , τα ζητήματα ηθικής αποκτούν ιδιαιτερη θέση.

Και οι δυο θεωρίες τονίζουν τη χρησιμότητα του φιλοσοφικού βίου στη ζωή μας.

Μερικά ερωτήματα είναι πώς μπορούν να είναι οι άνθρωποι ευτυχισμένοι, πως συμπεριφέρονται κ.α

Σημαντικές θεωρίες τους είναι της αιτιότητα και η ελεύθερη βούληση.

Ο Επίκουρος απορρίπτει ότι οι θεοί ελέγχουν τον κόσμο και παρεμβαίνουν στις πράξεις των ανθρώπων, αλλά δεν αρνείται ότι υπάρχουν θεοί. Οι θεοί του Επίκουρου δείχνουν την πλήρη έλλειψη της θείας πρόνοιας.

Πίστευαν ότι οι θεοί δεν αναμειγνύονται στις υποθέσεις των ανθρώπων.

Για τον Επίκουρο η ελεύθερη βούληση σχετίζεται άμεσα με την εκτροπή στην κίνηση των ατόμων.

Παρομοιάζει τη ζωή του ανθρώπου με τα μικρότερα σωματίδια της ύλης τα οποία ακολουθούν μέσα σε ενα σώμα διαφορετικές κατευθύνσεις

Για τον Επίκουρο η ανθρώπινη συμπεριφορά στη ζωή του ανθρώπου δεν είνα προκαθορισμένη.

Θέτει όμως το ερώτημα από πού έχουμε αυτή τη βούληση από την οποία πορευόμαστε;

Ο σκοπός της κοσμοθεωρίας τους είναι η εξασφάλιση της ευτυχίας,με την έννοια της πνευματικής ευδαιμονίας η οποία έρχεται όταν το άτομο εξαλείφει τον φόβο του για το άγνωστο και το υπερφυσικό.

Την έλλειψη αυτή του φόβου την κατακτά με την ενασχόληση του με την φυσική φιλοσοφία

ΟΙ επικούρειοι πίστευαν ότι ο κυριότερος παράγων ταραχής του ανθρώπου είναι η άγνοια του κάλου και του κακού και τα λάθη σχετικά με αυτά που μας κάνουν να στερούμαστε τις μεγαλύτερες ηδονές και να βασανιζόμαστε από την πιο σκληρή αγωνία.

Ο Επίκουρος ξεκινά με τρεις αρχές

Τίποτα δεν προκύπτει από κάτι που δεν υπάρχει

Τίποτα δεν καταλήγει σε κάτι που να μην υπάρχει

το σύμπαν πάντα ήταν και θα είναι στη ίδια κατάσταση

Αυτές οι αρχές για τον Επίκουρο είναι τα συστατικά του κόσμου

Ο Επίκουρος υποστηρίζει οτι παρότι το άτομό είναι η μικρότερή μονάδα που υπάρχει ως αυθύπαρκτο σώμα, δεν είναι δυνατόν να το διαιρέσουμε νοερά σε μικρότερα μέρη, ώστε αυτά να υπάρχουν ως αυτόνομα μεν, αλλά να αποτελούν τη μικρότερη μονάδα έκτασης που μπορούμε ν α συλλάβουμε με το νου μας , χωρίς αυτή η διαίρεση να είναι άπειρη

Για την ταχύτητα λέει ότι όσα περισσότερα είναι τα άτομα που κινούνται σε μια κατεύθυνση, τόσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα του σύνθετου σώματος.

Προσπαθεί να εναρμονίσει τη φυσική φιλοσοφία του με τα εμπειρικά δεδομένα του

μελετώντας τη φυσική δομή τους κόσμου.

Η θεωρία των επικουρείων τεμάχιζε την αλυσίδα της αιτιοκρατίας η οποία θα εξαφάνιζε την ανθρωπινή υπευθυνότητα και θα κατέστρεφε το ηθικό σύστημα του και τις συνέπειες αυτού, δηλαδή ότι οι άνθρωποι δεν φέρουν καμιά ευθύνη.

ΣΤΩΙΚΟΙ

Από τους στωικούς ο Χρύσιππος ανέπτυξε τα τρία μέρη της στωική φιλοσοφίας

Σύμφωνα με αυτή, η κοσμική τάξη ανάμεσα στα σώματα γίνεται με βάση νόμους απαράβατους οι οποίοι δεν επιδέχονται εξαιρέσεις.

Οι στωικοί πίστευαν , οτι για οτιδήποτε συμβαίνει υπάρχουν αίτια ,τα οποία δεν επιτρέπουν να συμβεί κάτι άλλο.

Σύμφωνα με τη στωική φιλοσοφία όλα τα μελλοντικά γεγονότα είναι προβλέψιμα, αφού ειναι προκαθορισμένα. Υποστήριξαν ότι οι άνθρωποι δεν είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους. Η Ειμαρμένη είναι το σύνολο των αιτίων που ενεργούν στο άτομο για να εκπληρώσουν προγραμματισμένα γεγονότα.

Ο στωικισμός δεν είναι μια μοιρολατρική φιλοσοφία που προτείνει ότι ο άνθρωπος είναι άμοιρος ευθυνών, αφού υποστηρίζει οτι είναι στο χέρι μας να πράττουμε σύμφωνα με αυτό που έχει προδιαγράφει απο τη μοίρα.

Τονίζουν ότι και οι άνθρωποι είναι υπεθυνοι για τις πράξεις τους.

Για τους στωικούς η γνώση της δομής του κόσμου και της θεσης του ανθρώπου αποτελούν προϋπόθεση για τη δημιουργία της ηθικής τους θεωρίας.

Τα μέλη και των δυο θεωριών , ήταν δηλωμένοι υλιστές. Βάσει αυτής της πεποιθήσεως, δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από την υλική ουσία.

Αυτό συνετέλεσε ώστε να κάνουν μια συμμαχία, εναντίον της μη υλιστικής φιλοσοφίας του Πλάτωνα.

Η επικούρεια φιλοσοφία είχε σκοπό της να απορρίψει την πλατωνική και αριστοτελική΄ τελεολογία , ενώ η στωική σκόπευε να τονίσει το στοιχείο της σκοπιμότητας που χαρακτηρίζει το Σύμπαν και την υπεράσπιση της τελεολογίας.

Και οι δυο θεωρίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της νέας φιλοσοφίας του 17 ου αιώνα, χωρίς ποτέ μέσα στους αιώνες να περατωθεί από τους φιλοσοφους, λογίους, θεολόγους και τον μέσο άνθρωπο ο προβληματισμός περί ελεύθερης βούλησης και πεπρωμένου.

David Linberg οι απαρχές της δυτικής επιστήμης ΕΜΠ 1999

Βιρβιδάκης Τσουνα Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη 20 ου αιώνα Τόμος Α ΠΑΤΡΑ 2000