ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Τι σημαίνει εξπρεσιονισμός;
Σημαίνει πάθος τραγικότητα πνεύμα εικονοκλαστικό και σε πολλές περιπτώσεις εκούσια παράλογο που καλούσε σε επαναστάσεις και μεγάλες ανατροπές.
Αυτές εκδηλωνόταν σε ένα πεδίο που ήταν αρκετά αόριστο .Δεν ήταν λοιπόν παράξενο ότι ορισμένες πτυχές βρήκαν απήχηση στον φασισμό .
Όπως συνέβη και με πολλά άλλα μεταγενέστερα κινήματα το παν για τον εξπρεσιονισμό ήταν η επίθεση κατά του status quo (κατεστημένου) και η προκλητική αντιμετώπιση του αστικού καθωσπρεπισμού στα πλαίσια του οποίου ο θεσμός του γάμου εκπροσωπούσε μια πάγια παράδοση τάξης και σταθερότητας .
Στο έργο του <Δολοφόνος ελπίδα των γυναικών> ο Οσκαρ Κοκότσκα περιγράφει τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών ως κτηνώδη αγώνα για εξουσία.
Στο <Από την αυγή ως τα μεσάνυκτα> του Γκέοργκ Κάιζερ ο γάμος παρουσιάζεται ως θεμέλιο μιας υλιστικής κοινωνίας που πνίγει κάθε ελπίδα ελευθερίας και ολοκλήρωσης του ατόμου 1917.
Ανάλογες ιδέες επανήλθαν στο προσκήνιο στη δεκαετία του 1960 .
Αν και μερικές φορές παίρνει μορφές ανοικτά ανδροκρατικές αν όχι φασιστικές το εξπρεσιονιστικό κίνημα λειτουργεί κυρίως απελευθερωτικά επειδή δεν διστάζει να αντιπαραθέτει στις παραδόσεις και στην νατουραλιστική αισθητική.
Βεβαίως πολλοί από τους συγγραφείς αυτούς μαίνονται κατά της αστικής τάξης, έχουν οι ίδιοι βγει από τους κόλπους της όπως άλλωστε και το κοινό τους.
Το κίνημα αυτό ανοίγει τον δρόμο στο πολιτικό θέατρο που καλλιέργησαν στη Γερμανία ο Πισκατόρ και ο Μπρεχτ.
Την ίδια αυτή περίοδο ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα υπονομεύει με ανάλογο τρόπο το ιδιαίτερα καταπιεστικό ιδεολογικό κατεστημένο της καθολικής Ισπανίας.
Δεν είναι λοιπόν παράξενο ότι ο ίδιος προσφεύγει επίσης σε πρωτοποριακές τεχνοτροπίες όπως είναι ο υπερρεαλισμός για να επισημάνει την ρήξη του με το συμβατικό αστικό θέατρο που οι κυρίαρχες μορφές του ανήκαν στο κύκλο του νατουραλισμού.
Ενώ τον 19ο αιώνα οι επιθέσεις κατά της συμβατικής αστικής ηθικής αποτελούσαν αντικείμενο καταστολής σήμερα έχουν αποβεί κανόνας στο χώρο που ονομάζουμε σοβαρό θέατρο είναι η έκφραση μιας βαθύτατης απαισιοδοξίας σε ότι αφορά το μέλλον των διαπροσωπικών σχέσεων. Πόσοι θεατρικοί συγγραφείς επιδίδονται σήμερα στην υπεράσπιση των παραδοσιακών αξιών της αστικής τάξης όπως θα ήταν λόγου χάρη η σταθερή μονογαμική σχέση η ατομική ιδιοκτησία και η εργασία.
Και ωστόσο η ειρωνεία η διαλεκτική της ιστορίας είναι ότι οι αμφισβητίες ενθαρρύνονται από θεατές η επιτροπές οικονομικής στήριξης που ανήκουν στην ίδια την αστική τάξη.
Ο γάμος κατά τον 15 και 16ο αιώνα εθεωρείτο ως η ανώτερη και τιμητική μορφή του έρωτα. Η ζωή χωρίς γάμο εθεωρείτο σαν ένα μεγάλο ελάττωμα και παρατηρεί κανείς πως κατά την εποχή αυτή δύσκολα υπάρχουν ανύπαντροι άνθρωποι.
Η φιλολογία και η τέχνη δεν σταματούν να εξυμνούν τον γάμο. Σε όλες τις γλώσσες και σε όλες τις μορφές τραγουδιόταν ο γάμος. Για τους παντρεμένου έλεγαν ότι αντίκριζαν την βασιλεία των ουρανών.
Μολιέρος
Στου κόσμου τούτου το σχολειό πιότερα για τον βίο θα μάθεις και πιο ευχάριστα από ότι στο βιβλίο.
Μολιέρος Η σχολή των ανδρών
Το επιτύμβιο ποίημα του Λα Φονταιν τονίζει τις οφειλές του Μολιέρου προς την αρχαία κωμωδία. Ο Γάλλος κωμωδιογράφος ομως, δέχτηκε και πολλές άλλες επιδράσεις.
Η παιδεία και οι εμπειρίες του καθιστούν τον Μολιέρο που παρουσιάζεται συχνά ως τυπικός εκπρόσωπος του γαλλικού πνεύματος ,συγγραφέα ανοικτό στην Ευρώπη, ο οποίος αποτελεί ένα πρότυπο.
Είναι γεγονός ότι το έργο του Μολιέρου φέρει τη σφραγίδα της εθνικής του παράδοσης. Οι καταβολές και η κατάρτιση του θυμίζουν εκείνες των περισσότερων Γάλλων θεατρικών συγγραφέων της εποχής.
Γεννημένος στο Παρίσι γόνος οικογένειας ταπητουργών είναι όπως και οι συνάδελφοι του αστικής καταγωγής .
Ο Μολιέρος έρχεται σε οριστική ρήξη με τη θρησκεία γεγονός που θα επιφέρει βίαιες αντιδράσεις εκ μέρους των ορθών σκεπτόμενων κύκλων κατά τις αντιδράσεις που ξέσπασαν με τα έργα του. Η σχολή των γυναικών Ο Ταρτούφος και Δον Ζουάν
Από τα νεανικά του χρόνια νοιώθει την ακαταμάχητη έλξη του θεάτρου Συχνάζει στις παρισινές αίθουσες όπου εξοικειώνεται με το γαλλικό ρεπερτόριο . Ενδιαφέρεται επίσης για τις παραστάσεις των ταχυδακτυλουργών και κωμικών όπου επιβιώνει η παράδοση της μεσαιωνικής φάρσας, σύντομα όμως οι ήρεμες απολαύσεις ενός φωτισμένου ερασιτέχνη δεν τον ικανοποιούν πια .
Αντί για την μονότονη σιγουριά του εμπορίου που του προσφέρει ένα προκαθορισμένο μέλλον, προτιμά την γεμάτη κίνηση και εκπλήξεις ανασφαλή ζωή του θεατρίνου. Παρά την οικονομική του αποτυχία που τον στέλνει στην φυλακή για χρέη ο Μολιέρος δεν πτοείται .
Μόλις ανακτά την ελευθερία του πιάνει δουλειά σε ένα περιπλανώμενο θίασο.
Για δεκατρία και πλέον χρόνια περιηγείται στη γαλλική επαρχία και ζει μια ζωή γεμάτη απρόοπτα Μαθητεύει στο επάγγελμα του ηθοποιού ερμηνεύει ποικίλους ρόλου τόσο κωμικούς όσο και κωμικοτραγικούς και μόνο τραγικούς παρατηρεί τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν. Συσσωρεύει εμπειρίες και αποθηκεύει μέσα του χίλιες λεπτομέρειες που θα τον βοηθήσουν αργότερα να δημιουργήσει τους τυπικούς για την Γαλλία του 17ου αιώνα χαρακτήρες του γιατρού, του φιλάργυρου, του υποχονδριακού.
Αρχίζοντας να γράφει ο ίδιος αντλεί κατά κάποιο πρώτο λόγο την έμπνευση του από τη γαλλική φάρσα.
Έργα όπως η ζηλοτυπία, ο ιπτάμενος γιατρός στηρίζοντας στο κωμικό των χειρονομιών και των λέξεων .
Ο Μολιέρος θα μείνει άλλωστε πιστός στην υφολογική αυτή κλίμακα που χρησιμοποιεί ακόμα και στις σοβαρές του κωμωδίες . Επί πλέον ο Μολιέρος όπως και οι άλλοι ομήλικοί του συγγραφείς υιοθετεί το σχήμα της ιταλικής κωμωδίας.
Στο κέντρο της πλοκής βρίσκεται το συμπαθές ζευγάρι των νεαρών ερωτευμένων. Διάφορα εμπόδια για τους επιθυμητούς γάμους τους.
Ο γονείς προσβλέπουν σε συνοικέσια που ταιριάζουν καλύτερα στις δικές του προσδοκίες . Η επίδραση της ιταλικής κωμωδίας φαίνεται και στη φύση των δραματικών χαρακτήρων. Οι υπηρέτες του Μολιέρου είτε αγροίκοι είναι η πονηροί όπως ο Σκαλιπίνος στις κατεργαριές.
Οι γραφικοί χαρακτήρες που φέρουν τη σφραγίδα μια γελοίας ανικανότητας για προσαρμογή και που δομούνται γύρω από το παιχνίδι των αντιθέσεων μεταξύ του φαινομενικού και του πραγματικού.
Στο κατά φαντασία ακόμα και όταν φλερτάρει τη γυναίκα που αγαπά, προσφεύγει στην ίδια λατινική διάλεκτο. Δεν κρύβεται το κενό των γνώσεών του. Ωστόσο για μια ακόμα φορά ο Μολιέρος ξέρει να ζωντανέψει τις πηγές του, δίνοντας έμφαση στους κινδύνους που μπορεί να κρύβει η εξουσία της επιστήμης και στην αλλοτρίωση που γεννάται από εμμονές και μανίες .
Στην υποκριτική τεχνοτροπία που υιοθετεί ο Μολιέρος πρωτεύουσα θέση κατέχουν οι χειρονομίες πολλές φορές καθαρά ψυχαγωγικές και όχι λειτουργικές εμπνέεται επίσης από την πρακτική της comendia dell arte
Ιδιοποιείται την παράδοση λογοπαιχνίων και νύξεων ενίοτε άσεμνων που όμως συγκεντρώνουν τις προτιμήσεις του κοινού .Έτσι στον ταρτούφο, ο Οργκον απαντά στη μητέρα του η οποία τον μέμφεται επειδή δεν περιμένει για να σιγουρευτεί ποιες είναι οι προθέσεις του ψευδοθρησκόληπτου που φλερτάρει τη γυναίκα του.
Η ευρωπαϊκή διάσταση του έργου του συνάγεται επίσης από το διεθνές κύρος το οποίο απολάμβανε ο Μολιέρος ,ενώ ακόμα ζούσε και το οποίος αυξήθηκε με το πέρασμα του χρόνου. Η επίδραση του είναι σημαντική κυρίως στην Αγγλία της παλινόρθωσης Μεγάλη είναι η φήμη του Μολιέρου και στη Γερμανία ,όταν αρχίζει να εκδηλώνεται η ρομαντική αντίδραση ο Μολιέρος είναι ο στόχος της. Του προσάπτεται ότι δεν είναι παρά ένας παλιάτσος χωρίς φαντασία η ότι κατέχεται από σχολαστικό πνεύμα . Οι προτιμήσει των ρομαντικών κλίνουν προς το μέρος του Σαίξπηρ , ο Γκαίτε όμως επαινεί τον Γάλλο κωμικό .
Η Αγγλία και η Γερμανία αποτελούν δυο μόνο δείγματα της διεθνούς ακτινοβολίας του Μολιέρου που δεν έπαψε ποτέ να παίζεται σε όλες τις γλώσσες και που οι διάφορες ερμηνείες του δείχνουν τον ανεξάντλητο πλούτο του. Ετσι ως το τέλος του 19ου αιώνα μόνο οι κατεργαριές του Σκαλπίνου θα γνωρίσουν είκοσι διασκευές στις περισσότερες γλώσσες.
Ιστορία Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας. Σοκολης Τόμος Β.Αθηνα 1999 BLOOG
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου