ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΧΙΛΙΕΤΙΩΝ, ΟΧΙ ΤΟ ΤΩΡΙΝΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΟΥ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ

 

ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ .

ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ, ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΤΟ ΛΙΩΣΙΜΟ ΤΩΝ ΠΑΓΩΝ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟ ΤΩΡΙΝΟ < ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ> , ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ ΜΕ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΛΠ

<Όταν άρχισε η περίοδος της γραπτής Ιστορίας τον 6^ο π.Χ αιώνα η Ευρώπη είχε ήδη κατοικηθεί για ένα και περισσότερα εκατομμύρια χρόνια. Κατά την μακρά αυτή περίοδο οι κάτοικοι είχαν δει τουλάχιστον 4 φορές τα στρώματα των πάγων να κατεβαίνουν από το βορρά, και μετά να λιώνουν και να εξαφανίζονται. Είχαν υποχρεωθεί να προσαρμοστούν τόσο σωματικά όσο και πνευματικά σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Παρ΄όλα αυτά ο πολιτισμός τους διέφερε από τόπο σε τόπο. Οι σημαντικότερες πρόοδοι του ανθρώπου στους τομείς του υλικού πολιτισμού όπως είναι η γεωργία και η χύτευση των μέταλλων έλαβαν χώρα στη μέση ανατολή και εισήχθησαν στην Ευρώπη μέσω της βαλκανικής χερσονήσου. Μια σχολή σκέψης που προέρχεται από την ελληνική ιστοριογραφία του 5^ου αιώνα, υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη κοινωνία διαμορφώνεται από το περιβάλλον.

Οι Μαλθακές χώρες γράφει ο Ηρόδοτος ανέθρεψαν χωρίς εξαίρεση μαλθακούς ανθρώπους, και είναι αδύνατον για την ίδια την χώρα να παράγει υπέροχες καλλιέργειες και καλούς στρατιώτες. Και συνεχίζει ο Ιπποκράτης ότι η έλλειψη ηθικού και θάρρους στους κατοίκους της Ασίας είχε ως πρωταρχική αιτία το χαμηλό βαθμό της διακύμανσης της θερμοκρασίας. Οι Έλληνες συγγραφείς από το περιβάλλον συμπέραναν την πιθανή μορφή της οικονομίας και της διακυβέρνησης. Κάποιος από τους σύγχρονους υπουργούς εξωτερικών της Ιταλίας έλεγε ότι ο κομμουνισμός είναι ένα δόγμα που αναπτύσσεται στις πεδιάδες. Βέβαια , τόσο υπερβολικές απόψεις δεν μπορούν να υποστηριχτούν σοβαρά στις μέρες μας. Φυσικά κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζεται από το φυσικό περιβάλλον στο οποίο συντελείται.

Γενικά τα κίνητρα και η αντοχή των λαών ποικίλουν όσο και οι φυσικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν και εργάζονται.

Το φυσικό περιβάλλον δεν παρέμεινε σταθερό και αμετάβλητο καθ΄ολη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, ως γνωστόν. Οι αλλαγές στην τοπογραφία της γης εξελίχτηκαν με πολύ αργούς ρυθμούς. Όμως η σημαντικότερη περιβαλλοντολογική αλλαγή από την τελική υποχώρηση των στρωμάτων του πάγου, ήταν οι κλιματολογικές διακυμάνσεις, γενικά δροσερές και ξηρές, και εναλλάσσονταν με ηπιότερες και υγρότερες. Οι κλιματολογικές μεταβολές προκάλεσαν αλλαγές στη φυσική βλάστηση. Πλατύφυλλα δέντρα εξαπλώθηκαν βορειότερα Οι αλλαγές στη χλωρίδα έφεραν αλλαγές στο ζωικό κόσμο. Οι σταθερές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντος κλονίστηκαν και ο άνθρωπος μετανάστευσε και άλλαξε την ζωή του.

Ο αρχαίο ελληνικός πολιτισμός ξεκίνησε υπό κλιματολογικές συνθήκες αισθητά υγρότερες και δροσερότερες από ότι στο μέσο όρο της Ευρώπης, περίπου για μια χιλιετία Κατά τον Μεσαίωνα που ακολούθησε η πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το κλίμα βελτιώθηκε. Οι θάλασσες ήταν πολύ λιγότερο φουρτουνιασμένες και οι ιεραπόστολοι ταξίδευαν άνετα με τις βάρκες τους.

Στα τέλη του Μεσαίωνα το κλίμα άρχισε να μεταβάλλεται ξανά, σταδιακά και αργά τα χωράφια δεν μπορούσαν να καλλιεργηθούν, και υπήρχε έλλειψη τροφίμων. Ο υπόλοιπος μεσαίωνας ήταν υγρός και θυελλώδης.

Στα μέσα του 16^ου αιώνα μια άλλη κλιματολογική αλλαγή προκάλεσε ψυχρότερες συνθήκες στην Ευρώπη μια εποχή που είναι εποχή ως εποχή των πάγων. Όταν τα τέλη του 19^ου η μικρή εποχή των πάγων τελείωσε, άρχισαν να δημιουργούνται οικισμοί.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής ηπείρου τον 5^ο αιώνα ήταν κατά βάση όμοια με τα σημερινά Η γη άλλαξε μόνο σε κάποιες λεπτομέρειες. Την φτώχεια της την αναπλήρωνε ως ένα βαθμό ο ορυκτός πλούτος της, παρόλο που ο τελευταίος αξιοποιήθηκε μόνο κατά τα τέλη τους Μεσαίωνα.

Η ευρωπαϊκή ζώνη των λόφων και των οροπεδίων ξεπροβάλλε απότομα και σε άλλες πιο ομαλά από την βόρεια πεδιάδα Το ορεινό σύστημα των Άλπεων αποτελείται από οροσειρές, οι οποίες είναι νεότερες ψηλότερες και απότομες από τα βουνά της κεντρικής Ευρώπης.

Η μεσόγειος θάλασσα είναι σχεδόν περικυκλωμένη από τα όρη των Άλπεων. Η περιοχή της μεσογείου ήταν η πιο ξεχωριστή της Ευρώπης. Το κυρίαρχο γνώρισμά της, ήταν το κλίμα της θερμό και ξηρό το καλοκαίρι, ήπιο αλλά υγρό τον Χειμώνα Η ελιά και το αμπέλι είχαν μεγάλη ανάπτυξη αλλά αντίθετα από ότι λέει ο Όμηρος το χορτάρι ήταν σπάνιο. Το καλοκαίρι δεν υπήρχε τροφή για τα ζώα Μέχρι τον 5^ο αιώνα η Ευρώπη είχε απολέσει ένα μεγάλο μέρος της δασικής της κάλυψης. Η περιοχή της μεσογείου αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση.

Τα πρώτα εδάφη καλλιεργήθηκαν στα βόρεια των Άλπεων, και δεν ήταν αργιλώδη

Σε συνάρτηση με τους πολιτισμούς τα μέσα του 5^ου αιώνα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ήταν μια περίοδος ακμής του κλασσικού αρχαιοελληνικού πολιτισμού που κληροδότησε στις επόμενες γενιές μια λογοτεχνική καλλιτεχνική και φιλοσοφική κληρονομιά, η οποία διατήρησε ς αμείωτη την αξία της ως τις μέρες μας. Υπάρχει όμως μια σημαντική επιφύλαξη. Εάν εξετάσουμε την Ευρώπη ως σύνολο, ανακαλύπτουμε ότι αυτές οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού πολιτισμού δεν εξαπλώθηκαν σε μεγάλη έκταση εκτός των ορίων του. Δεν μπορεί κανείς να παρουσιάσει μια πολύπλευρη γενική εικόνα της Ευρώπης.

Δεσπόζει ο ελληνικός πολιτισμός που κάλυπτε μόνο ένα κομμάτι της περιοχής, και ο πολιτισμός αυτός ως αναφορά τις υλικές συνθήκες βρισκόταν στην όψιμη εποχή του σιδήρου. Οι καλλιέργειες ποίκιλαν ανάλογα με το κλίμα, και τα σπίτια διέφεραν ως προς τα υλικά κατασκευής τους. Οι Έλληνες αντιπαρέβαλλαν τους εαυτούς τους με τους βαρβάρους που βρίσκονταν πέρα από τα σύνορα του πολιτισμού τους. Στην πραγματικότητα τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού διαδίδονταν με πολύ αργό ρυθμό.

Στη διάρκεια από τον δεύτερο ως τον ένατο αιώνα συντελέστηκαν βαθύτατες αλλαγές στη γεωγραφία της Ευρώπης.

Γενικά η γεωγραφία είναι μια κοινωνική επιστήμη με την οποία θεμελιώνουμε την ευρωπαϊκή ιστορία. Πρόκειται για μια ζωντανή επιστήμη

Η πολυμορφία και στη συνεχεία οι αναδιαρθρώσεις της Γεωγραφίας αποτελούν ιδιομορφία ευρωπαϊκή. Ήταν η ιστορική πορεία της Ευρώπης από αυτοκρατορίες αποικιοκρατία φεουδαρχία και την βιομηχανική επανάσταση που έδωσε νέα τρόπο στη γεωγραφική σκέψη.

Μετά από μια περίοδο σημαντικών κοινωνικών αναταραχών, υπήρξε η ανάγκη να ληφθεί σοβαρά υπόψη ο ανθρώπινος παράγοντας και να μελετηθεί σε συνάρτηση με την κοινωνία Η Γεωγραφία περνά από την ανάλυση του χώρου στην ανάλυση των φυσικών συνθηκών

Η φυσική γεωγραφία και οι κλιματολογικές συνθήκες της Ευρώπης δεν χαρακτηρίζονται από την ομοιότητα αλλά από την πολυμορφία τους.

Η Ευρώπη τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, δηλαδή τον 14 αιώνα αρχίζει πολιτικά να διαμορφώνεται και να υιοθετεί μερικά χαρακτηριστικά τα οποία ακόμη και σήμερα είναι έντονα.

Σε κάθε περίπτωση η πολιtiκή γεωγραφία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πληθώρας κρατιδίων, και κρατών των οποίων η βιωσιμότητα αμφισβητείται έντονα. Το μέγεθος του πληθυσμού μειώνεται σημαντικά κυρίως λόγω των επιδημιών που έπληξαν την Ευρώπη και ιδιαίτερα λόγω της πανώλης. Γλωσσολογικά η Ευρώπη έχει αρχίσει να διαμορφώνει την σημερινή της μορφή αφού τα σύνορα γίνονται πιο ευδιάκριτα

Κοινωνικές οικονομικές αλλά και πρακτικές συνθήκες επηρεάζουν την διαδικασία και την μορφή που παίρνει η εγκατάσταση. Παράλληλα ο ρόλος της πόλης γίνεται εμπορικός και οικονομικός, και η εμπορική δραστηριότητα συντελείται στις αγορές και τις ετήσιες εκθέσεις.

Η εξουσία της πόλης περιορίζεται στα όριά της αφού έξω από αυτά ο φεουδάρχης έχει τον πρώτο ρόλο.

Η χρονική περίοδος από τον 16 αιώνα έως και το τέλος των ναπολεόντειων πολέμων σηματοδοτείται από την ριζική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι λαοί της Ευρώπης αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στον κόσμο.

Η ανάδυση της εθνικής ταυτότητας η ανάδειξη του προτεσταντισμού η δημιουργία αποικιών από πολλά ευρωπαϊκά κράτη και η σταδιακή ανάπτυξη του κριτικού πνεύματος και της επιστήμης, καθώς και η επανάσταση στις επικοινωνίες αποτελούν τις 5 βασικές παραμέτρους που έπαιξαν ουσιώδη ρόλο στις αλλαγές που σημειώθηκαν.

Ο πολιτικός χάρτης της Ευρώπης δεν άλλαξε σημαντικά ενώ η Γαλλία και η αυτοκρατορία των Αψβούργων παραμένουν κυρίαρχες δυνάμεις Ο αριθμός των πόλεων αυξάνεται, ενώ οι λειτουργίες δεν περιορίζονται στο χώρο του εμπορίου. Ο πληθυσμός παρουσιάζει ραγδαία αύξηση.

ΟΙ φεουδαρχικές συνθήκες ιδιοκτησίας της γης σταδιακά εξαφανίζονται ενώ επεκτείνεται η αγροτική χρήση της γης. Η κατασκευή καναλιών μπορεί να θεωρηθεί η σημαντικότερη εξέλιξη με σκοπό την εξυπηρέτηση των βιοτεχνικών μονάδων με την μεταφορά των πρώτων υλών και καύσιμης ύλης.

Η σύγχρονη γεωγραφία γεννιέται συμβατικά τον 19^ο αιώνα με την ίδρυση γεωγραφικών εταιρειών των Παρισίων, του Βερολίνου και του Λονδίνου καθώς και πανεπιστημιακών εδρών. Δυο αντιμαχόμενες πλευρές της εποχής αποκρυσταλλώθηκαν στην κοινότητα των γεωγράφων Πρώτος ο περιβαλλοντικός ντετερμινισμός (καθορίζω αποφασίζω) υποστηρίζει την άποψη ότι το φυσικό περιβάλλον είναι ο βασικός παράγων της διαμόρφωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας και αυτό τον διαδέχτηκε ο ποσσιμπιλισμός που αναγνωρίζει τον δυναμικό ρόλο του ανθρώπου στην πορεία της εξέλιξης του και τη διαδικασία αλλαγής του χώρου. Ο ντετερμινισμός θεωρεί το περιβάλλον αποκλειστικό παράγοντα διαμόρφωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας και δραστηριότητας.

Το έργο του Δαρβίνου, και η προέλευση των ειδών που πρωτοεκδοθηκε το 1859 αποτελεί το βασικό θεωρητικό υπόβαθρο της άποψης ότι το φυσικό περιβάλλον καθορίζει τις σχέσεις στις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις του ανθρώπου Η γεωγραφία αναζητά πρωταρχικά αίτια Ο περιβαλλοντικός ντετερμινισμός υποστηρίζει την αναγκαστική εξελικτική προσαρμογή του ανθρώπου στις αλλαγές του φυσικού περιβάλλοντος, και μειώνει την σημασία του ανθρώπινου παράγοντα

Η ανάδειξη του κλάδου της Γεωγραφίας στα πανεπιστήμια εκείνης την εποχή συνετέλεσε στην ανάπτυξη της έρευνας. Η θεωρία πάντως για τον ζωτικό χώρο αποτέλεσε την βάση της γεωπολιτικής που χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τους ναζιστές για να αιτιολογήσουν τα επεκτατικά τους σχέδια στην Ευρώπη. Η άποψη της γεωπολιτικής σύμφωνα με την οποία οι ανθρώπινες δραστηριότητες προσδιορίζονται από κάποιο εξωτερικό παράγοντα ,το κράτος, αλλά και από το φυσικό περιβάλλον, χωρίς μάλιστα ο άνθρωπος να έχει την δυνατότητα επέμβασης και διαμόρφωσης των συνθηκών, χρησιμοποιήθηκε ως μια από τις βασικές αρχές για την ανάπτυξη του φασισμού και του ναζισμού.

Δυο τάσεις τείνουν να κυριαρχήσουν στη γεωγραφική σκέψη Η μια οικολογική δίνει το προβάδισμα στις σχέσεις κοινωνίας και χώρου και η δεύτερη χωροθετική που θεωρεί τη γεωγραφία σαν χωρική επιστήμη και ενδιαφέρεται για χωροθετήσεις και κατανομές κλπ[ Ο νέος προβληματισμός των οικολόγων ανθρωπογεωγράφων ξανασυναντιέται στη βάση μιας ιστορικής νεομαρξιστικής οπτικής.

Σήμερα οι προϋποθέσεις για την σύγκληση ανθρωπογεωγραφίας και οικολογίας αρχίζουν να διαφαίνονται και από τις δυο πλευρές Ο χώρος αντανακλά τις πολλαπλές διαστάσεις, και επανεμφανίζεται μια οικολογική τάση. Ο άνθρωπος και το περιβάλλον δεν αποτελούν δυο ξεχωριστές οντότητες. Η μοντέρνα ανθρωπογεωγραφία επανασυνδέεται όχι μόνο με την οικολογία αλλά και με την δική της αποσιωπημένη παράδοση των αναρχικών και των σοσιαλιστών του 19^ου αιώνα

Η φύση είναι η διαδικασία της οποίας οι ανθρώπινες υπάρξεις αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι και συμμετέχουν στην αναπαραγωγή της φύσης.

Το φυσικό περιβάλουν και η μορφολογία του εδάφους στη Ευρώπη, έχουν άμεσα επηρεάσει την ανθρώπινη δραστηριότητα Έτσι οι αγροτικές οικονομικές εμπορικές και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, ανεπτύχθησαν η παρέμειναν ακόμα και άγνωστες λόγω του φυσικού περιβάλλοντος> .

N.J.G POUNTS  Ιστορική Γεωγραφία της Ευρώπης. Τομος Α. Απο τους κλασικούς Πολιτισμούς στον Μεσαίωνα Πατρα 2001